Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. z punktu widzenia prawa podatkowego, a przede wszystkim podatku VAT, wiązało się z ogromnymi nadziejami. Obowiązujące przed przystąpieniem do UE przepisy VAT-owskie były dalekie od ideału i na pewno dalekie od neutralności. Obowiązująca w tym czasie Szósta Dyrektywa VAT i wydane na jej podstawie orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości tworzyły dla przedsiębiorców system zapewniający stabilność i przewidywalność. A nade wszystko równe warunki prowadzenia działalności.

Do czasu, czyli do momentu, w którym świat przestępczy zorientował się, że funkcjonujące na gruncie Szóstej Dyrektywy zasady rozliczania towarowych transakcji transgranicznych dają możliwość łatwego i niemal bezkarnego wyłudzenia podatku od państwa. Powodując nie tylko drenaż finansów publicznych i osłabienie fiskalnej funkcji podatku VAT, ale również utrudniając uczciwym przedsiębiorcom prowadzenie ich działalności.

To temu zjawisku – wyłudzania podatku – zawdzięczamy rozpowszechnienie się pojęcia „luka VAT-wska”, czyli różnicy pomiędzy kwotą spodziewanych dochodów z VAT (tzw. VTTL – VAT Total Tax Liability) a faktycznie pobraną kwotą podatku. Przy czym, zgodnie z założeniami pojęcie to obejmuje nie tylko straty w dochodach budżetu państwa w związku z wyłudzeniami, ale również będących efektem unikania opodatkowania, błędów administracyjnych, czy uchylania się od opodatkowania.

Polska w tej nieuczciwej walce straciła wiele – setki miliardów złotych, podobnie jak większość krajów, które z nami przystępowała do UE, a także kraje południa Europy. To tutaj na przestrzeni lat przestępcy wyłudzili największe kwoty. Jeżeli spojrzeć na dane dostępne w ostatnim z raportów przygotowanym przez Komisję Europejską i dotyczącym luki VAT (Study and Reports on the VAT Gap in the EU-28 Member States 2020 Final Report – wrzesień 2020 r., opracowany przez CASE ), to Polska nie wypada obecnie w tym zestawieniu najgorzej. Luka VAT w 2018 r., liczona jako % spodziewanych dochodów, oscyluje wokół średniej Unijnej (9,7%) – patrz rys. 1. Chociaż świadomość nieprawidłowości budziła się wśród rządzących niezmiernie powoli, cieszy, że zarówno w wartościach bezwzględnych, jak i w ujęciu % luka ta uległa znacznemu obniżeniu na przestrzeni ostatnich lat (patrz rys. 2). Nie zmienia to faktu, że wiele jeszcze zostało do zrobienia, aby luka VAT była zjawiskiem marginalnym.

Rys. 1. Luka VAT (%) vs. dochody z tytułu VAT (w mld Euro) w UE 2018

Źródło - opracowanie własne na podstawie danych: