Obecnie nie możemy być pewni, że czytany przez nas artykuł bądź słuchany utwór muzyczny nie zostały wygenerowane przez samouczący się algorytm. Nowa rzeczywistość, w której sztuczna inteligencja (AI) zaczyna pełnić coraz ważniejszą rolę, wpływa również na sytuację na rynku pracy i rodzi niepewność co do przyszłości obecnie wykonywanych zawodów. Ową niepewność potęguje fakt, że wedle szacunków 65% dzieci urodzonych po 2007 r. będzie wykonywało zawody, które jeszcze nie istnieją[1], a większość rutynowych i schematycznych zadań wykonywanych dotychczas przez człowieka zostanie zautomatyzowanych. Także w przypadku zawodów związanych z podatkami warto zastanowić się nad tymi tendencjami, a co za tym idzie również przyszłością tej branży.

Wyzwania stojące przed doradcami podatkowymi

Prawo podatkowe z uwagi na swoją sztuczność (operowanie stworzonymi od podstaw abstrakcyjnymi konstrukcjami myślowymi, które powstały często jedynie na potrzeby tej gałęzi prawa) oraz techniczną złożoność pod względem struktury i treści jest podatnym gruntem dla wykorzystania rozwiązań opartych na AI.

Jak wskazywaliśmy w poprzednich wpisach z naszego cyklu, administracja skarbowa już teraz na szeroką skalę korzysta z aplikacji i narzędzi wykorzystujących sztuczną inteligencję. Tego rodzaju rozwiązania wykorzystywane są również w postępowaniach sądowych i egzekucyjnych. Co więcej, rewolucja technologiczna nie zwalnia tempa, wobec czego jesteśmy świadkami wdrażania coraz to nowych rozwiązań (takich jak np. KSeF) mających na celu osiągnięcie całkowitej cyfryzacji określonych obszarów.

Okazuje się zatem, że rozwiązania oparte na AI nie są już futurystyczną wizją przyszłości, ale szansą i zarazem wyzwaniem, z którym doradcy podatkowi mierzą się w swojej codziennej pracy. Nakazuje to zastanowić się jak w obliczu powstawania coraz to doskonalszych algorytmów, zmieni się pozycja i rola doradcy podatkowego w przyszłości.

Kompetencje przyszłości

Obecnie na rynku pracy zauważalne jest zwiększone zapotrzebowanie na pracowników z umiejętnościami w obszarze rozwiązań analitycznych opartych o Big Data. Świadczą o tym m.in. zapowiedzi Ministerstwa Finansów o poszukiwaniu pracowników z kompetencjami w obszarze uczenia maszynowego, czy ogłoszenia rekrutacyjne spółki celowej Aplikacje Krytyczne, która realizuje projekty Ministerstwa Finansów w obszarze wdrażania nowoczesnych rozwiązań informatycznych w sektorze finansów publicznych.

Tendencje te przekładają się również na kompetencje pożądane na rynku doradztwa podatkowego - w coraz większym zakresie do wykonywania zawodu doradcy podatkowego niezbędne będą kompetencje cyfrowe obejmujące znajomość technologii IT, a także umiejętności korzystania z narzędzi LegalTech opartych na AI lub nawet świadczenia usług doradztwa podatkowego we współpracy z wysoce autonomiczną sztuczną inteligencją[2]. Jednocześnie doradcy podatkowi będą musieli nauczyć się, jak skutecznie interpretować wyniki dostarczane im przez systemy, weryfikować je i wykorzystywać w praktyce.

Nie oznacza to jednak, że sztuczna inteligencja będzie w stanie w najbliższej przyszłości całkowicie zastąpić doradców podatkowych.

Niezwykle istotne w tej branży kompetencje miękkie są bowiem jedną z umiejętności trudnych do opanowania dla rozwiązań opartych na AI. Kwestionowanie utartych schematów oraz poszukiwanie nowych, nieoczywistych rozwiązań to obszary, które również mogą generować trudności dla sztucznej inteligencji.

Doradztwo podatkowe to branża oparta na bardzo dużym zaufaniu stron. Klient często przedstawia doradcy swoje problemy, poufne szczegóły życia, oczekuje wysłuchania, wsparcia i pokierowania. Ważne jest niekiedy już samo odbycie szczerej, konstruktywnej rozmowy. Trudno sobie wyobrazić, aby w najbliższej przyszłości w tym zakresie AI zastąpiła w pełni doradców podatkowych.

Szanse i zagrożenia

Praca z narzędziami opartymi na AI to również zagrożenia w postaci błędów systemów AI czy też braku przejrzystości algorytmów.

Konsekwencje nieudanych prób wprowadzania algorytmów w zakresie dystrybucji i egzekucji środków publicznych opisaliśmy w ramach poprzednich wpisów w naszym cyklu. Działanie australijskiego systemu Robodebt wygenerowało blisko 470 tys. błędnych wezwań do zapłaty i automatycznych blokad na kontach osób, które korzystały ze środków publicznych. Natomiast wykorzystanie samouczącego się algorytmu przez holenderskie organy administracyjne zakończyło się głośnym skandalem i zarzutami wobec administracji państwowej o profilowanie ryzyka nadużyć na podstawie przynależności etnicznej osób, które korzystały z tych środków.

W pracy doradcy podatkowego z narzędziami wykorzystującymi sztuczną inteligencję nie można tracić z pola widzenia również zasad etyki i odpowiedzialności zawodowej. Doradca podatkowy wykonujący zawód zaufania publicznego ma bowiem szereg obowiązków określonych w przepisach prawnych i korporacyjnych.

Jakkolwiek wykorzystanie algorytmów w doradztwie podatkowym niesie za sobą szereg realnych zagrożeń, to otwiera przed tym zawodem także wiele nowych perspektyw rozwoju. To, co wydaje się być dzisiaj zadaniem nierutynowym być może w przyszłości, przy zastosowaniu wystarczająco „inteligentnej” technologii, będzie możliwe do zautomatyzowania, a zyskany w ten sposób czas doradca podatkowy będzie mógł zainwestować w rozwój innych obszarów swojej pracy (także tych, które dopiero powstaną z uwagi na rozwijającą się AI).

***

Rozważaniami na temat roli doradcy podatkowego w erze sztucznej inteligencji dotarliśmy do końca naszego cyklu Postępowania przyszłości, w którym zastanawialiśmy się jaki wpływ nowe technologie mają już obecnie oraz będą mieć w przyszłości w obszarze, którym na co dzień zajmujemy się zawodowo – kontroli i postępowań podatkowych oraz związanych z nimi postępowań sądowych.

[1] https://images.samsung.com/is/content/samsung/assets/pl/campaign/brand/pracownik-przyszlosci/pracownik_przyszlosci_2019infuturesamsung.pdf?_ga=2.78350868.1405181508.1642675885-868523787.1641855852

[2] Gabriela Bar, [w:] D. Szostek (red.), LegalTech. Czyli jak bezpiecznie korzystać z narzędzi informatycznych w organizacji, w tym w kancelarii oraz dziale prawnym, Warszawa 2021.

Zobacz film: Usługi IT pod kątem podatku u źródła (WHT)

Podatek u źródła (WHT) i usługi IT to dwa ważne aspekty polskiej rzeczywistości biznesowej. Nabywanie usług IT dotyczy bowiem większości organizacji. Zapraszamy na film, który przybliża to zagadnienie.