Jak wskazywaliśmy w poprzednim artykule z niniejszej serii, jeżeli mimo złożonego przez beneficjenta odwołania instytucja nadal podtrzymuje stanowisko przedstawione w piśmie pokontrolnym, beneficjent może podjąć dalsze kroki w celu podważenia argumentacji instytucji, z którą się nie zgadza.

Wezwanie do zwrotu dotacji

Jeżeli instytucja nadal podtrzymuje swoje stanowisko przedstawione w piśmie pokontrolnym, w przypadku programów finansowanych z udziałem środków europejskich, kolejnym krokiem będzie wezwanie beneficjenta do zwrotu otrzymanych środków powiększonych o odsetki w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych.

Beneficjent otrzyma takie wezwanie, jeśli środki przeznaczone na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich będą w ocenie instytucji:

  • wykorzystywane niezgodnie z przeznaczeniem;
  • wykorzystywane z naruszeniem procedur określonych w umowie międzynarodowej lub innych procedur obowiązujących przy ich wykorzystaniu;
  • pobrane nienależnie lub w nadmiernej wysokości.

Kierując do beneficjenta wezwanie instytucja określa od razu, w jaki sposób beneficjent powinien zwrócić środki uzyskane w ramach dotacji. Wybiera wówczas jedną z następujących form:

  • poprzez zwrot środków na wskazany w wezwaniu rachunek bankowy lub
  • poprzez wyrażenie przez beneficjenta pisemnej zgody na pomniejszenie kolejnych płatności na rzecz beneficjenta o kwotę podlegającą zwrotowi.

W wezwaniu instytucja wyznacza również beneficjentowi termin na dokonanie zwrotu środków lub wyrażenie ww. zgody. Termin ten wynosi 14 dni i jest liczony od dnia doręczenia beneficjentowi wezwania.

Zastosowanie się przez beneficjenta do treści wezwania, czyli dokonanie zwrotu dotacji wraz z odsetkami, we wskazanym przez instytucję terminie kończy postępowanie.

Jeśli beneficjent zdecyduje się zwrócić środki po upływie wskazanego w wezwaniu 14-dniowego terminu, wówczas istotne jest, czy zdąży ze zwrotem przed wydaniem przez instytucję decyzji określającej kwotę przypadającą do zwrotu. Jeśli mimo przekroczenia terminu zwrot środków wraz z odsetkami nastąpi przed wydaniem decyzji, wówczas instytucja nie będzie podejmować już opisanych poniżej kroków i postępowanie również się zakończy.

Decyzja określająca kwotę przypadającą do zwrotu (decyzja I instancji)

W sytuacji, gdy beneficjent nie zastosuje się do treści wezwania, instytucja podejmie kolejny krok w postaci wydania decyzji określającej.

Taka decyzja zawiera w szczególności określenie kwoty przypadającej w ocenie instytucji do zwrotu. Wskazuje również sposób, w jaki ten zwrot powinien nastąpić (z reguły będzie on tożsamy z treścią skierowanego wcześniej do beneficjenta wezwania). W decyzji instytucja wyznacza także termin na dokonanie zwrotu środków lub wyrażenie zgody na pomniejszenie kolejnych płatności na rzecz beneficjenta oraz termin, od którego naliczane będą odsetki w wysokości jak dla zaległości podatkowych.

Należy zwrócić uwagę, że sposób liczenia terminu na dokonanie zwrotu wraz z odsetkami w praktyce zależeć będzie od tego, czy po otrzymaniu decyzji beneficjent zdecyduje się złożyć od niej odwołanie. Zgodnie z ustawą o finansach publicznych, środki wraz z ww. odsetkami podlegają zwrotowi w terminie 14 dni. Termin ten liczony jest jednak dopiero od dnia doręczenia decyzji ostatecznej.

Jeśli zatem beneficjent nie zdecyduje się złożyć od wskazanej powyżej decyzji odwołania (lub odpowiednio wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy, o czym mowa poniżej), stanie się już ona decyzją ostateczną i od dnia jej doręczenia, liczony będzie ww. termin 14 dni na zwrot.

Jeśli natomiast beneficjent złoży od tej decyzji odwołanie lub ww. wniosek, to za decyzję ostateczną uznawana będzie dopiero kolejna decyzja – wydana po rozpatrzeniu tego odwołania lub wniosku.

Sankcja wykluczenia z możliwości otrzymania środków w przyszłości

W decyzji określającej kwotę do zwrotu instytucja poucza również beneficjenta o sankcji wykluczenia z możliwości otrzymania środków przeznaczonych na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich.

Sytuacje, w których beneficjent zostaje wykluczony z możliwości otrzymania środków zostały szczegółowo określone w przepisach ustawy o finansach publicznych. Nałożenie takiej sankcji może mieć związek z otrzymaniem płatności na podstawie nieautentycznych dokumentów albo jeśli wykorzystaniu lub pobraniu środków towarzyszy popełnienie przestępstwa potwierdzonego prawomocnym wyrokiem sądu. Sankcja nakładana jest również, jeśli beneficjent nie zwróci środków wraz z odsetkami w terminie 14 dni od dnia upływu terminu wyznaczonego w decyzji ostatecznej.

Okres takiego wykluczenia, co do zasady, rozpoczyna się od dnia, kiedy decyzja określająca wysokość środków do zwrotu, stała się ostateczna, zaś kończy z upływem 3 lat od dnia dokonania zwrotu tych środków (odmienny sposób obliczania tego okresu występuje, jeśli przyczyną nałożenia sankcji byłoby uzyskanie płatności na podstawie nieautentycznych dokumentów albo wykorzystanie lub pobranie środków mające związek z popełnieniem przestępstwa).

Warto również zwrócić uwagę, że ustawa o finansach publicznych w zakresie sankcji przewiduje wyłączenia podmiotowe. Przykładowo, sankcji tej nie stosuje się do podmiotów, które realizują zadania interesu publicznego, do samorządowych osób prawnych oraz do niektórych podmiotów leczniczych.

Jeśli zatem beneficjent zwróci środki wraz z odsetkami w terminie 14 dni od dnia upływu terminu, który zostanie wyznaczony w decyzji (oraz nie zachodzą ww. przesłanki związane z nieautentycznymi dokumentami czy też przestępstwem), wówczas instytucja nie nałoży na beneficjenta sankcji wykluczenia z możliwości otrzymania środków w przyszłości.

Decyzja wydana po rozpatrzeniu odwołania lub wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy (decyzja II instancji)

Od wydanej przez instytucję decyzji, określającej kwotę do zwrotu, beneficjentowi przysługuje prawo wniesienia odwołania do instytucji, która pełni rolę organu II instancji. To, jaki organ będzie pełnił taką funkcję zależy w praktyce od tego, w ramach jakiego programu beneficjent otrzymał środki podlegające zwrotowi. Beneficjent powinien zostać o tym poinformowany w ramach zawartego w decyzji pouczenia o możliwości złożenia odwołania.

Od powyższej zasady istnieją również wyjątki. Przykładowo, jeżeli decyzja określająca kwotę do zwrotu byłaby wydana już przez instytucję zarządzającą (a nie instytucję pośredniczącą) – wówczas, zamiast odwołania przysługiwać będzie wniosek do instytucji zarządzającej o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Po rozpoznaniu odwołania lub wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy instytucja będąca w ramach tego postępowania organem II instancji wydaje decyzję. Decyzja ta jest już decyzją ostateczną dla beneficjenta, ale nie musi ona jednak oznaczać końca postępowania w niniejszej sprawie. Nawet decyzja ostateczna nie zamyka bowiem beneficjentowi drogi do dochodzenia swoich praw przed sądem i kwestionowania nałożonego na niego obowiązku zwrotu środków.

Więcej informacji o tym, jak wygląda w tego typu sprawach postępowanie sądowe przedstawimy w kolejnym artykule naszej serii „Nie wszystko idzie zgodnie z planem, czyli…”.

WARTO DOCZYTAĆ:

Nie wszystko idzie zgodnie z planem, czyli... | Informacja pokontrolna