Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z 18 lipca 2019 r., sygn. I SA/Wr 435/17 orzekł, że zasada neutralności VAT sprzeciwia się takiemu stanowisku, w którym podatnik mógłby odliczyć całość podatku naliczonego, także od tych czynności, które pozostają poza systemem podatku VAT, czyli nie podlegają opodatkowaniu.

Zawisła przed sądem administracyjnym sprawa wynikała z postępowania interpretacyjnego. Co prawda z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej wystąpiła fundacja, czyli podmiot całkowicie niezwiązany i pozostający poza strukturą jednostki samorządu terytorialnego, niemniej jednak rodzaj sprawy oraz konkluzje dotyczą bezpośrednio samorządowców. Wyrok jest bowiem echem popularnego w ostatnim czasie orzeczenia TSUE z 8 maja 2019 r. w sprawie Związku Gmin Zagłębia Miedziowego, sygn. C-566/17 i dotyczy zasad odliczania VAT od wydatków związanych z działalnością mieszaną poniesionych przed 1 stycznia 2016 r., tj. przed dniem wejścia w życie przepisów o tzw. prewspółczynniku.

We wniosku o interpretację fundacja wskazała, że wykonuje czynności dwojakiego rodzaju: (i) opodatkowane VAT oraz (ii) pozostające poza zakresem ustawy o VAT. Jednocześnie fundacja ponosi wydatki w związku z zakupem różnego rodzaju towarów i usług, które wykorzystywane są zarówno do celów prowadzonej działalności gospodarczej, jak i do celów innych niż działalność gospodarcza. W związku z powyższym fundacja powzięła wątpliwości czy w latach 2014-2015 – z uwagi na brak regulacji wskazujących na konieczność proporcjonalnego odliczenia VAT w sytuacji, gdy nie jest możliwe całościowe przypisanie transakcji do czynności dających pełne prawo do odliczenia VAT – posiadała prawo do obniżenia VAT należnego o kwotę VAT naliczonego w pełnej wysokości i w związku z tym może zweryfikować zrealizowane rozliczenia VAT.

Organ podatkowy uznał, że fundacja nie miała prawa do odliczenia VAT naliczonego w pełnej wysokości i zobowiązana była do wyodrębnienia takiej części podatku naliczonego, którą można przypisać prowadzonej działalności gospodarczej. Warunkiem umożliwiającym podatnikowi skorzystanie z prawa do odliczenia VAT naliczonego jest bowiem niewątpliwy i bezsporny związek zakupów z wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi. W ocenie organu podatkowego, przyznanie fundacji prawa do pełnego odliczenia VAT naliczonego byłoby sprzeczne z zasadą neutralności VAT oraz naruszałoby podstawowe założenie dotyczące działania VAT, gdyż możliwą byłaby sytuacja w której odliczony zostaje VAT naliczony mimo brak VAT należnego, który mógłby zostać obniżony.

Fundacja, nie godząc się z zaprezentowaną w interpretacji indywidualnej argumentacją organu podatkowego, zaskarżyła ją do WSA we Wrocławiu, który skargę oddalił. Sąd uznał, że rozpatrując omawianą sprawie należało kierować się wnioskami wspominanego powyżej wyroku TSUE w sprawie Związku Gmin Zagłębia Miedziowego, zgodnie z którym podatnik nie ma prawa do odliczenia całości VAT naliczonego od czynności pozostających poza zakresem VAT. W kontekście ram czasowych WSA powtórzył za TSUE, że brak przepisów technicznych w regulacjach krajowych przed 2016 rokiem w zakresie sposobu określenia części VAT naliczonego związanego z działalnością gospodarczą nie stanowi przeszkody do prawidłowego rozliczenia VAT. Zdaniem sądu istniały i nadal istnieją inne narzędzia, jak chociażby interpretacja indywidualna, która dają podatnikom pewność co do prawidłowości wykonywanych kalkulacji podatku. WSA odniósł się także do uchwały NSA z 24 października 2011 r., sygn. I FPS 9/10, zgodnie z którą czynności niepodlegające opodatkowaniu VAT nie mogą mieć wpływu na zakres prawa do odliczenia w sytuacji gdy zakup ma również związek z działalnością opodatkowaną. Sąd uznał, że wyrok TSUE ma pierwszeństwo przed orzecznictwem krajowym i w związku z tym w ocenie sprawy prymat należy przyznać właśnie rozstrzygnięciu unijnemu, zmniejszając tym samym znaczenie uchwały, na podstawie której kształtowała się praktyka umożliwiająca jednostkom samorządu terytorialnego odliczenie VAT naliczonego od wydatków mieszanych w pełnej wysokości.

Niniejszy wyrok wpisuje się w zakładanych przez wielu czarny scenariusz związany z tezami wyroku TSUE w sprawie Związku Gmin Zagłębia Miedziowego. Niespełna miesiąc temu podatnicy cieszyli się bardzo pozytywnym dla nich wyrokiem NSA z 2 lipca 2019 r., sygn. I FSK 435/17, w którym – w zakresie analogicznej sprawy, tj. odliczenia VAT naliczonego w przypadku wydatków mieszanych – orzeczono, że w sferze stosowania prawa nie można dopuścić do sytuacji, w której podatnicy (w tym przypadku gminy), powołując się na ukształtowaną praktykę, również sądową, będącą wynikiem uchwały NSA, po wyroku TSUE mogłyby ponosić negatywne skutki takiego rozstrzygnięcia. Wskazany wyrok NSA dał podstawę ku temu by twierdzić, że interes i dobro podatnika pozostaną w rozstrzyganych przez sądy administracyjne sporach ponad orzecznictwem TSUE (NSA: Interes podatnika ponad orzecznictwem TSUE). Jak się jednak okazało takie przewidywania mogą okazać się złudne. Zamiast spójnej i jednolitej linii orzeczniczej, wyrok TSUE może spowodować dysonans wniosków płynący z sali sądów administracyjnych. Czy tak będzie? Czas pokaże. Jednostki samorządu terytorialnego muszą być jednak przygotowane, że zabezpieczenie lub obrona pozycji podatkowej w kontekście rozliczenia VAT naliczonego w przypadku wydatków mieszanych przed 2016 r. swój kres mogą mieć dopiero przed NSA.