Jedną z pochodnych wprowadzenia zmian w sposobach rozliczania podatku u źródła, jest zmiana w sferze zasad odpowiedzialności karnej płatników i podatników tego podatku. Zanim przejdziemy do omówienia zmian warto zauważyć, że na gruncie dotychczasowych przepisów, ryzyko odpowiedzialności karnej skarbowej związanej z WHT ogranicza się jedynie do płatnika, który stosując niewłaściwą stawkę podatkową mógł zaniżyć kwotę pobranego podatku należnego (art. 78 KKS).

Nowelizacja wprowadza sporą rewolucję w zakresie odpowiedzialności karnej skarbowej rozszerzając zarówno jej zakres podmiotowy jak i przedmiotowy. Zmiany wynikające z noweli można podzielić na dwie grupy.

Pierwsza grupa to wprowadzone do Kodeksu karnego skarbowego (KKS) nowe przepisy regulujące konsekwencje karne związane z oświadczeniami, które będą musieli składać podatnicy / płatnicy chcący skorzystać z niższej stawki podatku u źródła lub ubiegający się o zwrot tego podatku.

Nowe regulacje to przede wszystkim art. 56c KKS. Przepis ten przewiduje cztery sytuacje, w których podatnik/płatnik może czuć się zagrożony konsekwencjami karnoskarbowymi. Wszystkie związane są z podaniem organowi podatkowemu nieprawdziwych danych. Do złożenia odpowiedniego oświadczenia zobowiązani będą od nowego roku płatnicy i podatnicy chcący skorzystać z niższego opodatkowania lub ubiegający się o wydanie opinii zabezpieczającej albo o zwrot nadwyżki wpłaconego podatku u źródła.

Na gruncie wprowadzonego przepisu odpowiedzialności karnej skarbowej będzie podlegać ten, kto poda nieprawdę lub zatai prawdę w:

  1. oświadczeniu o dochowaniu należytej staranności przy weryfikacji przesłanek zastosowania obniżonej stawki lub zwolnienia,
  2. oświadczeniu o przeprowadzeniu weryfikacji i posiadaniu dokumentów świadczących o zasadności zastosowania obniżonej stawki lub zwolnienia,
  3. oświadczeniu załączanym do wniosku o zwrot WHT, o zgodności z prawdą okoliczności podanych we wniosku,
  4. wniosku o wydanie opinii o zastosowaniu przez płatnika zwolnienia z poboru zryczałtowanego podatku dochodowego.

Jak łatwo zauważyć na ryzyko popełnienia nowego przestępstwa skarbowego narażony jest przede wszystkim płatnik, albowiem to on ma prawo złożyć zarówno wszystkie w/w oświadczenia, jak i wniosek o wydanie opinii. Ryzyko podatnika ogranicza się do oświadczenia załączonego do wniosku o zwrot podatku oraz wniosku o wydanie opinii zabezpieczającej, ponieważ przepisy nie dają podatnikowi możliwości składania oświadczeń, o których mowa w punktach 1 i 2.

Warto zauważyć, że maksymalne kary przewidziane za złożenie nieprawdziwego oświadczenia będą wynosić do 720 stawek dziennych (w 2019 r. będzie to nawet 21 600 000 PLN) i do 5 lat pozbawienia wolności.

Druga grupa nowych konsekwencji karnoskarbowych wynika bezpośrednio ze zmian wprowadzonych w przepisach podatkowych. Oznacza to, że przez pryzmat nowych przepisów podatkowych niektóre zachowania podatników i płatników będą podlegać pod obowiązujące już w chwili obecnej przepisy KKS, jako przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe.

Proponowana konstrukcja przepisów podatkowych powoduje bowiem, że podatnikowi, który na gruncie obecnie obowiązującego prawa w ogóle nie ponosi odpowiedzialności karnej z tytułu rozliczeń podatku u źródła, po zmianach, poza odpowiedzialnością z tytułu omawianego wyżej art. 56c KKS, przypisać będzie można również odpowiedzialność karną skarbową z tytułu wyłudzenia zwrotu podatku (art. 76 KKS), a nawet odpowiedzialność stricte karną za usiłowania oszustwa na szkodę Skarbu Państwa (art. 286 Kodeksu karnego). Czyny te podatnik może „popełnić”, w sytuacji kiedy zażąda zbyt wysokiej – zdaniem organu – kwoty podatku do zwrotu z tytułu obniżonej stawki lub zwolnienia podatkowego.

Kary grożące podatnikowi za popełnienie przestępstwa skarbowego z art. 76 KKS wynieść mogą do 21 600 000 zł grzywny i do 5 lat pozbawienia wolności, natomiast w przypadku zarzucenia oszustwa górne granica kary sięgnąć może 8 lat pozbawienia wolności.

Dodatkowo można sobie wyobrazić również sytuację, w której organy ścigania w wypadku podania nieprawdy w oświadczeniu lub wniosku zdecydują się, obok zarzutów z tytułu art. 56c KKS, prowadzić postępowanie karne także w kierunku popełnienia przez płatnika / podatnika przestępstwa pospolitego polegającego na składaniu fałszywych oświadczeń (art. 233 § 6 KK), a wówczas wysokość grożącej kary wzrosnąć może do 8 lat pozbawienia wolności.