W kolejnym wpisie z cyklu Prosto w przedział! zwrócimy uwagę na nieoczywistą rolę, którą mogą odgrywać analizy cen transferowych przy komercjalizacji wartości niematerialnych będących rezultatem prac badawczo-rozwojowych.

Poruszany wątek może być interesujący w przypadku podmiotów będących aktualnie w trakcie prac badawczo-rozwojowych albo planujących w najbliższym czasie ich finalizację, co może być związane z koniecznością komercjalizacji wartości niematerialnych będących efektami tych prac. Oczywiście jeżeli transakcja planowana jest do przeprowadzenia między podmiotami powiązanymi to powinna być ona realizowana na zasadach rynkowych. Jednakże, co mniej oczywiste, ustalenie rynkowych warunków transakcji może być wymagane także w przypadku komercjalizacji efektów prac B+R na rzecz niezależnych podmiotów.

Czemu analiza TP może być potrzebna w przypadku transakcji zawieranych przez niezależne podmioty?

Z formalnego punktu widzenia, wdrożenie wyników projektu dotacyjnego w formie sprzedaży bądź udzielenia licencji w obszarze badań i rozwoju, np. z programu „Szybka ścieżka” organizowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, programów sektorowych oraz w ramach „Projektów aplikacyjnych”, wymaga oszacowania rynkowego wynagrodzenia należnego podmiotowi komercjalizującemu efekty prac B+R, co wynika ze stosownych umów zawartych z beneficjentami.

W praktyce, komercjalizacja efektów prac B+R może być przeprowadzona poprzez zbycie wartości niematerialnych (np. patentów czy wzorów przemysłowych) lub udzielenie innym podmiotom licencji na korzystanie z takich aktywów w toku prowadzonej działalności. W zależności od formy komercjalizacji, podmiot który ukończył prace B+R może stanąć przed wyzwaniem związanym z opracowaniem wyceny wartości rynkowej wartości niematerialnej stanowiącej efekt prac B+R albo przeprowadzeniem analizy porównawczej ustalającej rynkowy poziom opłat licencyjnych.

Skoro efektem wyceny albo analizy porównawczej ma być cena rynkowa, w takich przypadkach styczność z tematyką cen transferowych może mieć grupa podmiotów, które wcześniej nie interesowały się tym obszarem ze względu na działalność prowadzoną w ramach pojedynczej spółki (poza grupą kapitałową) i w konsekwencji brak transakcji z podmiotami powiązanymi, które wymagają ustalania warunków na zasadach rynkowych.

Na czym polega analiza porównawcza?

Analiza porównawcza dotycząca udzielenia licencji do korzystania z wartości niematerialnych może zostać przeprowadzona w oparciu o informacje na temat stawek opłat licencyjnych pochodzących z umów licencyjnych, sprawozdań finansowych, artykułów prasowych czy ustaleń kontrolnych administracji podatkowej. Oczywiście dane zaciągane z baz (głównie z rynku amerykańskiego, ale także z innych regionów świata, w tym Europy) powinny być rozpatrywane pod kątem kluczowych kryteriów porównywalności, przez co wstępnie wyselekcjonowaną próbę można ograniczać, biorąc pod uwagę, przykładowo rodzaj wartości niematerialnych, kryterium czasowe (np. moment zawarcia / obowiązywania umowy), kryterium geograficzne, branżę i przedmiot działalności stron transakcji, sposób kalkulacji wynagrodzenia (w tym bazę kalkulacji czy dodatkowe elementy wynagrodzenia, takie jak np. jednorazowe ryczałtowe opłaty czy przekazywanie licencjodawcy akcji w kapitale licencjobiorcy). Efektem takich analiz jest najczęściej przedział stawek licencyjnych zidentyfikowanych jako możliwie najbardziej porównywalne w danym stanie faktycznym.

Na czym polega wycena?

Wycena z kolei jest to proces określania wartości określonych efektów prac B+R. W przypadku wyceny wartości niematerialnych najczęściej stosowanymi są dwie metody wyceny: Metoda Kapitalizacji Opłat Licencyjnych (ang. Relief From Royalty Method) oraz Metoda Kosztów Odtworzeniowych (ang. Replacement Cost Method).

Pierwsza z nich zakłada podejście dochodowe do wyceny i bazuje na określeniu (w ramach analizy porównawczej opisanej powyżej) wartości efektów prac B+R na podstawie rynkowego poziomu opłaty licencyjnej, jaką właściciel aktywa niematerialnego lub prawnego potencjalnie zapłaciłby za użytkowanie danego aktywa. W wyniku zastosowania niniejszej metody, wycena danego aktywa stanowi sumę zdyskontowanych przepływów pieniężnych związanych z licencjonowaniem aktywa, natomiast przepływy pieniężne odzwierciedlają oszczędność kosztów, które musiałyby zostać poniesione na licencjonowanie posiadanego aktywa po stawkach rynkowych.

W innych przypadkach, wycena wartości niematerialnych może być przeprowadzona przy wykorzystaniu Metody Kosztów Odtworzeniowych, która polega na oszacowaniu wartości aktywa rozumianej jako suma kosztów potrzebnych do odtworzenia jego operacyjnej działalności, przy zastosowaniu tej samej technologii i materiałów.

Efektem przeprowadzonej wyceny jest szacowany przedział wartości określonego prawa własności intelektualnej.

Jakie korzyści płyną z przygotowania analizy albo wyceny?

Kluczową korzyścią z przygotowania analizy porównawczej dla opłat licencyjnych albo wyceny rynkowej wartości niematerialnej jest dopełnienie wymogów formalnych, które są konieczne do komercjalizacji efektów prac B+R finansowanych. Komercjalizacja jest natomiast często warunkiem koniecznym aby przystąpić do konkursów w ramach wybranych programów rozwojowych i otrzymać z nich środki finansowe.

Nie trzeba oczywiście dodawać, że uzyskanie zewnętrznego finansowania na prowadzenie prac B+R zwiększa innowacyjność i konkurencyjność beneficjentów programów. Analiza mająca na celu ustalenie rynkowych warunków transakcji związanych z komercjalizacją wyników prac B+R jest zatem relatywnie małym, ale wymaganym od strony formalnej i trudnym do ominięcia elementem procesu biznesowego, który może kreować przewagę konkurencyjną przedsiębiorstwa.

***

Zapraszamy do zapoznania się z poprzednim artykułem z tej serii: Prosto w przedział! Obowiązkowe elementy analizy porównawczej