Tuż przed jesiennymi wyborami, widząc potrzebę stałego budowania zaufania na linii państwo-obywatel i biznes-administracja oraz lepszego zrozumienia i szerszego dialogu, przedstawiliśmy postulaty dotyczące prawa podatkowego, które naszym zdaniem powinny być brane pod uwagę przy wszelkich zmianach w zakresie prawa podatkowego. Dziś publikujemy pierwsze wyjaśnienie naszym zdaniem najważniejszych postulatów, które mamy nadzieję znajdą swoje odzwierciedlenie w przepisach i praktyce w nadchodzących miesiącach i latach budowania silnej polskiej gospodarki. Zaczynamy zatem od zajęcia się niezwykle istotną kwestią – upowszechnienia instrumentów wzmacniających poziom zaufania podatnika/obywatela do organów podatkowych.

Jak pokazują ostatnie orzeczenia NSA i WSA, a także TSUE zasada zaufania obywatela/podatnika do organów podatkowych nie jest tylko pustym hasłem, lecz – co słuszne – staje się ważnym fundamentem relacji podatnik–organ podatkowy. Z tej perspektywy coraz ważniejszym postulatem staje się tworzenie narzędzi i instrumentów prawnych pozwalających na wzmacnianie poziomu zaufania podatnika do organu podatkowego na poziomie instytucjonalnym. Budowanie takiej relacji powinno przynosić korzyści zarówno podatnikom – bo dzięki temu mogą stabilnie planować wysokość obciążeń podatkowych swojej działalności, ale także organom podatkowym – gdyż będą mogły zwiększać efektywność poboru podatku.

W polskim systemie podatkowym już obecnie istnieją liczne narzędzia wspierające budowanie zaufania podatnika do organów podatkowych. Z drugiej jednak strony, zbyt często zdarza się, że organy podatkowe próbują post factum podważać moc wiążącą niektórych z takich instrumentów. Dobrym przykładem są tutaj indywidualne interpretacje podatkowe, w przypadku których historycznie organy podatkowe próbowały podważać ich moc ochronną. Innym negatywnym przykładem jest przygotowana przez Ministerstwo Finansów tzw. Metodyka szacowania należytej staranności VAT która, pomimo iż miała na celu ochronę podatników przed ryzykiem zarzutu braku należytej staranności kupieckiej i wplątaniu się w karuzelę VAT – w praktyce rzadko jest stosowana przez organy podatkowe w toku kontroli. Dlatego też ważnym postulatem tworzenia narzędzi wzmacniających poziom zaufania podatników do organów podatkowych powinno być zapewnienie ich stabilności i pewności. Oznaczać to powinno, że jeżeli organ podatkowy wydał określony akt, to następnie nie próbuje (ten lub inny organ) podważać jego mocy wiążącej i ochronnej.

Narzędziem budowania zaufania podatnika do organów podatkowych, z którym można wiązać duże nadzieje i oczekiwania jest Program Współdziałania, zaproponowany przez Ministerstwo Finansów dla tzw. Kluczowych podatników. Już w połowie 2020 r. ruszyć ma w tym zakresie program pilotażowy. W skrócie Program Współdziałania zakłada zupełnie nowe otwarcie w relacji podatnik-organ podatkowy, oparte na transparentności i zaufaniu do działań obu stron. W ramach Programu Współdziałania podatnik zawierać będzie z Szefem KAS umowę regulującą wzajemne relacje, obowiązki i benefity (w granicach prawa). Bardzo ważnym elementem takiej umowy będzie możliwość zawierania wiążących porozumień z administracją podatkową dotyczących wykładni przepisów prawa podatkowego. Tego rodzaju instrumenty z powodzeniem sprawdzają się w innych jurysdykcjach (np. Austria, Holandia) i należy mieć nadzieję, że również w Polsce tego rodzaju współpraca będzie się rozwijać.

W kontekście budowania i upowszechniania instrumentów wzmacniających poziom zaufania podatników do organów podatkowych nie można pominąć kwestii samego procesu tworzenia prawa podatkowego. Proces ten powinien podlegać ramom i zasadom pozwalającym w pierwszej kolejności na dyskusję nad założeniami nad projektem ustawy pomiędzy interesariuszami, następnie merytoryczną wymianę uwag, dotyczących treści projektu ustawy, by w na końcu tego procesu dać podatnikom odpowiednio długie vacatio legis dla możliwości przygotowania się do wdrożenia nowych przepisów w swojej działalności.