Od 24 maja br. w Polsce obowiązują przepisy implementujące unijną Dyrektywę SUP (Single Use Plastics)[1]. Wprowadzone przepisy – podobnie jak Dyrektywa SUP – mają na celu ograniczenie ilości plastikowych jednorazówek w obrocie. Na wdrożenie zmian i dopełnienie formalności rejestracyjnych pozostało niewiele czasu – poniżej omawiamy niektóre z nich.  

Koniec styropianowych jednorazówek i plastikowych sztućców

Nowelizowane przepisy nałożyły zakaz wprowadzania do obrotu na terytorium kraju określonych produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych – takich jak pojemniki na żywność i napoje oraz kubki wykonane ze styropianu. Zakaz obowiązuje od dnia wejścia w życie nowelizacji, tj. od 24 maja br. Wśród produktów objętych zakazem znajdują się również wykonane z tworzyw sztucznych sztućce, talerze, słomki, mieszadełka do napojów i patyczki higieniczne (z wyłączeniem produktów przeznaczonych do celów medycznych).

Przedsiębiorca wprowadzający do obrotu produkty objęte zakazem (tj. taki, który w ramach prowadzonej działalności produkuje je lub sprowadza je z innych krajów UE lub z państw trzecich) musi liczyć się z niemałą karą finansową w wysokości od 10 tys. zł do 500 tys. zł.

Nowa opłata od nabywcy

Przedsiębiorcy, którzy prowadzą jednostki handlu detalicznego / hurtownie / punkty gastronomiczne (np. restauracje, bary, firmy cateringowe), w których żywność i napoje pakowane są w opakowania jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych lub oferowane są te opakowania, będą zobowiązani do pobrania od 1 stycznia 2024 r. od użytkowników końcowych opłaty za nabyte opakowania.

Zgodnie z uzasadnieniem do nowelizacji, do takich opakowań jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych można zaliczyć: pojemniki na posiłki typu fast food lub pudełka zawierające tworzywa sztuczne na zimny lub podgrzany posiłek, kanapki, wrapy, sałatki, a także pojemniki na żywność świeżą lub przetworzoną niewymagającą dalszej obróbki, taką jak: owoce, warzywa czy desery.

Projekt rozporządzenia wykonawczego zakłada, że opłata będzie wynosić 0,20 zł – w przypadku kubków na napoje, oraz 0,25 zł – w przypadku pojemników na żywność[2].

Przedsiębiorcy będą przekazywać pobraną opłatę na wyznaczony rachunek bankowy w terminie do 15 marca roku następującego po roku kalendarzowym, w którym została ona pobrana. Co ważne, ustawa przewiduje możliwość prowadzenia kontroli w zakresie sprawdzenia, czy przedsiębiorca pobiera należną opłatę – kontrolą zajmie się Inspekcja Handlowa. Kontrola będzie mogła zostać przeprowadzona już od 1 stycznia 2024 r.

Na tym nie koniec zmian – nowelizacja nakłada również obowiązek zapewnienia opakowań na żywność lub napoje wykonanych z surowców alternatywnych lub opakowań wielokrotnego użytku. W tym zakresie przedsiębiorcy mają trochę więcej czasu na przemyślenie i wdrożenie nowych rozwiązań – nowelizowane przepisy zaczną obowiązywać od 1 lipca 2024 r.

Nowe opłaty i obowiązki – ciąg dalszy

Ustawodawca nałożył na przedsiębiorców szereg innych obowiązków i wymogów, które mają służyć ograniczeniu ilości plastiku w Polsce. Obowiązki te dotyczą przedsiębiorców, którzy wprowadzają do obrotu – produkują na terytorium kraju lub sprowadzają z innego kraju UE lub kraju trzeciego – określone produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. Wśród najważniejszych z nich można wskazać:

  • obowiązek oznakowania określonych produktów (w tym chusteczek nawilżanych, podpasek higienicznych czy kubków na napoje);
  • obowiązek uiszczenia corocznej opłaty na pokrycie kosztów zagospodarowania odpadów powstałych z plastikowych jednorazówek (dotyczy określonych produktów, np. pojemników na żywność i napoje, kubków na napoje, paczek i owijek czy chusteczek nawilżanych i balonów);
  • konieczność finansowania publicznych kampanii edukacyjnych, w tym poprzez odprowadzenie opłaty na publiczne kampanie edukacyjne w przypadku wprowadzania do obrotu określonych produktów, np. chusteczek nawilżanych, balonów, lekkich toreb na zakupy, podpasek higienicznych;
  • konieczność osiągnięcia określonego udziału wagowego tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu w opakowaniach na napoje będących butelkami jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych o pojemności do 3 l – odpowiednio 25% od 2025 r. i 30% od 2030 r.

Obowiązek rejestracji w BDO

Zgodnie z nowelizacją, do rejestracji w BDO (Bazie danych o produktach, opakowaniach i gospodarce odpadami) zostali zobowiązani przedsiębiorcy, którzy między innymi:

  • prowadzą jednostkę handlu detalicznego, hurtowego lub jednostkę gastronomiczną, w której żywność i napoje są pakowane w opakowania jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych lub oferowane są te opakowania;
  • pakują i oferują za pomocą urządzenia vendingowego napoje lub żywność w opakowaniach jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych (niezależnie od lokalizacji takiego urządzenia);
  • wprowadzają do obrotu określone produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych.

Zagraniczni przedsiębiorcy mogą wyznaczyć autoryzowanego przedstawiciela i powierzyć mu wykonywanie obowiązków nałożonych nowelizacją (w tym związane z rejestracją w BDO).

Co istotne, termin na złożenie wniosku o wpis do rejestru BDO mija 24 sierpnia 2023 r. Jak przewiduje ustawa, przedsiębiorcy mogą prowadzić działalność bez posiadania takiego wpisu do dnia jego uzyskania, pod warunkiem że złożyli w/w wniosek we wskazanym terminie.

Obowiązkowa ewidencja i sprawozdawczość

Nowelizacja nakłada na przedsiębiorców obowiązek prowadzenia określonych ewidencji, np. ewidencję liczby opakowań nabytych i wydanych użytkownikom końcowym bądź ewidencję określonych produktów wprowadzonych do obrotu w danym roku kalendarzowym. Przedsiębiorcy będą składać również roczne sprawozdanie o produktach, opakowaniach i o gospodarowaniu odpadami w systemie BDO.

Za brak prowadzenia ewidencji lub niezastosowanie się do obowiązku przechowywania informacji zawartych w ewidencji w wymaganym okresie, grozi kara pieniężna. Jej wysokość może wynieść nawet 100 tys. zł.

Bez klasyfikacji produktów

Wprowadzone przepisy pozostawiają wiele znaków zapytania jak choćby w zakresie prawidłowego sklasyfikowania produktów, których obrót będzie związany z nowymi obowiązkami. Niestety ani nowelizacja, ani dyrektywa SUP nie posługują się precyzyjną klasyfikacją towarów, która mogłaby ułatwić przedsiębiorcom określenie, czy asortyment w ich posiadaniu, objęty jest zakresem nowych regulacji i opłat. W uzasadnieniu do nowelizacji ustawodawca zdecydował się na odesłanie do wytycznych dotyczących produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wydanych przez Komisję UE na podstawie dyrektywy SUP (2021/c 216/01). Niemniej jednak, wytyczne Komisji mają charakter pomocniczy i opierają się w znacznej mierze na analizie wyłącznie cech istotnych z punktu widzenia Dyrektywy SUP, dlatego wydaje się, że nie będą stanowić wyczerpującego materiału przy rozstrzyganiu wątpliwości przedsiębiorców.

Kolejne zmiany

To nie koniec zmian, jakie czekają przedsiębiorców w związku z obrotem różnego rodzaju opakowaniami. 13 lipca Sejm uchwalił ustawę wprowadzającą w Polsce system kaucyjny. Nowe obowiązki będą nałożone na przedsiębiorców wykonujących działalność gospodarczą w zakresie wprowadzania do obrotu produktów w opakowaniach na napoje jednorazowego albo wielokrotnego użytku. O tym, jak planowane zmiany wpłyną na rozliczenia VAT przedsiębiorców można poczytać na blogu CRIDO.

Jeżeli będą Państwa zainteresowani analizą skutków nowelizacji z perspektywy prowadzonej działalności gospodarczej i chcieliby Państwo omówić zagadnienie w szerszym kontekście, zapraszamy do kontaktu.

Warto doczytać:

System kaucyjny dla opakowań a VAT. Zmiany coraz bliżej!

[1] Ustawa z 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 877)

[2] Projekt rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska z 28 kwietnia 2023 r. w sprawie stawek opłaty za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych będące opakowaniami

Innym ważnym elementem polityki ekologicznej UE jest ślad węglowy.

Zapraszamy na rozmowę na ten temat z Wojciechem Piskorskim, ekspertem CertyNergii w Polsce.

Ślad węglowy i jego biznesowe konsekwencje