Od dawna przedmiotem sporu między jednostkami samorządu terytorialnego a organami podatkowymi jest kwestia opodatkowania (lub nie) podatkiem od towarów i usług dotacji otrzymywanych przez te jednostki a przeznaczanych na zakup instalacji OZE. Spór ten miał rozstrzygnąć Naczelny Sąd Administracyjny, ale postanowieniem z 16 kwietnia 2021 r. w sprawie I FSK 1645/20 skierował do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej pytania prejudycjalne w tej sprawie. TSUE rozstrzygnie, czy organ władzy publicznej, który wykonuje i montuje systemy OZE na nieruchomościach mieszkańców oraz następnie przenosi własność tych systemów na rzecz właścicieli nieruchomości działa w charakterze podatnika VAT, a w konsekwencji także, w jaki sposób powinien – dla celów podatku od towarów i usług – traktować otrzymaną dotację na tę inwestycję.

Dotacja do opodatkowania…

W świetle art. 29a ust. 1 ustawy o VAT[1] podstawą opodatkowania jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.

Problem stanowi określenie, czy w ramach projektów polegających na montażu instalacji OZE na nieruchomościach mieszkańców, gdy własność instalacji będzie następnie przeniesiona na tych mieszkańców, gmina w ogóle działa jako podatnik VAT.

Przez długi czas organy podatkowe – w tym Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej – a także sądy administracyjne stały na stanowisku, że w odniesieniu do tego rodzaju projektów gmina działa jako podatnik VAT a otrzymana dotacja powinna być uwzględniona w podstawie opodatkowania VAT. Takie stanowisko wyraził m.in. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dn. 12 grudnia 2018 r. (znak: 0114-KDIP4.4012.737.2018.2.AKO). Kwestia ta była także przedmiotem interpelacji poselskiej nr 1215, w odpowiedzi na którą Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów podtrzymał to stanowisko (pismo z dn. 10 marca 2020 r. PT1.054.2.2020.24.3).

Zgodnie z tym stanowiskiem organów podatkowych, w takich przypadkach gmina jest każdorazowo zobowiązywana do odprowadzenia VAT od otrzymanej dotacji. Takie podejście powoduje jednocześnie, że projekty dotyczące OZE mogą okazać się mniej opłacalne, niż zakładano. Wskazania bowiem wymaga, że w przypadku konieczności odprowadzenia podatku VAT od otrzymanej dotacji – VAT będzie obliczany metodą „w stu”, co oznacza, że z każdej otrzymanej złotówki dotacji, gmina odprowadzi do urzędu skarbowego około 19 groszy.

… lub nie

Z kolei w świeżo wydanych interpretacjach indywidualnych Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dn. 17 maja 2021 r. (znak: 0114-KDIP4-1.4012.168.2021.2.AK) oraz z dn. 18 maja 2021 r. (znak: 0113-KDIPT1-1.4012.167.2021.1.WL) organ ten wskazał, że w ramach ww. projektów gmina nie działa jako podatnik VAT, wobec czego dotacje otrzymane na ich przeprowadzenie nie powinny powiększać podstawy opodatkowania VAT.

Problematyczną kwestię miała rozstrzygnąć uchwała 7 sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego. 26 listopada 2020 r., w sprawie o sygn. akt I FSK 1454/18, NSA postanowił o przekazaniu do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów zagadnienia dotyczącego opodatkowania VAT dofinansowania uzyskanego przez jednostkę samorządu terytorialnego na realizację projektu, który ostatecznie będzie wykorzystany bezpośrednio przez mieszkańców. Uchwała ta jeszcze nie zapadła, ale w międzyczasie inny skład NSA, orzekający w sprawie I FSK 1645/20, skierował do TSUE pytania prejudycjalne o to:

  • czy gmina (organ władzy publicznej) działa w charakterze podatnika VAT realizując projekt, którego celem jest zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii, poprzez zobowiązanie się na mocy zawartej z właścicielami nieruchomości umowy cywilnoprawnej do wykonania i montażu systemów odnawialnych źródeł energii na ich nieruchomościach, oraz - po upływie określonego czasu - do przekazania własności tych systemów na rzecz właścicieli nieruchomości?
  • jeśli gmina będzie działać w charakterze podatnika, to czy wówczas do podstawy opodatkowania VAT należy wliczyć otrzymane przez gminę (organ władzy publicznej) dofinansowanie ze środków europejskich na realizację projektów dotyczących odnawialnych źródeł energii?

Możliwe konsekwencje wyroku TSUE

W przypadku uznania przez TSUE, że jednostka samorządu terytorialnego, która realizuje przedmiotowe projekty nie działa jako podatnik VAT, lecz wyłącznie jako organ władzy publicznej, to JST nie miałaby także prawa do odliczenia podatku VAT naliczonego od wydatków związanych z realizacją projektu. Z kolei w przypadku uznania przez TSUE, że gmina realizująca te projekty działa jako podatnik VAT, prawo do odliczenia zostałoby przez gminę zachowane.

Niemniej, równie ważnym rozstrzygnięciem, będzie to w zakresie opodatkowania (lub nie) otrzymanej dotacji. W konsekwencji uznania przez TSUE, że dotacja nie stanowi podstawy opodatkowania VAT, u gmin, które do tej pory odprowadzały podatek VAT od dotacji, powstanie nadpłata w podatku należnym. Z kolei w przypadku uznania, że dotychczasowa praktyka polskich organów podatkowych jest prawidłowa i otrzymana dotacja podlega opodatkowaniu VAT, u JST, które nie odprowadzały podatku VAT należnego od dotacji, powstanie zaległość w podatku od towarów i usług do zapłaty wraz z odsetkami.

Co dalej?

Na wyrok TSUE poczekamy jeszcze co najmniej kilkanaście miesięcy a sama treść rozstrzygnięcia nie jest pewna. Tymczasem w Polsce trwa boom na OZE, dlatego wiele gmin już dziś rozważa możliwość instalacji np. paneli fotowoltaicznych na budynkach urzędu gminy, jednostek budżetowych, organów administracji publicznej czy mieszkańców gminy. Dlatego też, naszym zdaniem, już dzisiaj warto zastanowić się nad podjęciem kroków w celu zabezpieczenia swojej pozycji podatkowej m.in. w drodze interpretacji indywidualnej.

W przypadku otrzymania stanowiska organów podatkowych, że gmina działa jako podatnik VAT i powinna odprowadzić VAT od otrzymanej dotacji i następczego wyroku TSUE negującego to stanowisko, gmina będzie miała prawo odzyskania nadpłaty VAT wraz z odsetkami. Z kolei w przypadku potwierdzenia przez TSUE, że praktyka polskich organów podatkowych jest prawidłowa, jednostki samorządu terytorialnego posiadające interpretację indywidualną, unikną konieczności ponownego rozliczenia projektu i zapłaty zaległego VAT od dotacji wraz z odsetkami.

[1] Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 685 z późn. zm.)