Do konsultacji międzyresortowych wpłynął właśnie bardzo kontrowersyjny projekt ustawy przewidujący istotne zmiany w zakresie możliwości ukarania grzywną osób odpowiedzialnych za rozliczenia podatkowe. Zarówno w przypadku przestępstwa skarbowego, jak i wykroczenia skarbowego, kara grzywny ma być zrównana z wysokością uszczuplonego podatku (lub innych należności publicznoprawnych). Ministerstwo planuje wprowadzenie zmian już od 1 stycznia 2020 r.

Kary mogą objąć księgowych i dyrektorów finansowych

Wejście w życie nowych regulacji oznaczałoby w praktyce, że zaległy podatek zapłaci podatnik, a następnie osoba odpowiedzialna za jego rozliczenia (np. księgowa czy dyrektor finansowy) zostanie ukarana grzywną w tej samej wysokości. Jedynie w przypadku orzeczenia przez sąd kary grzywny obok innej kary, jej wysokości będzie mogła być zmniejszona do połowy wysokości dokonanego uszczuplenia.

Planowana zmiana pozostawałaby w oderwaniu od podstawowych zasad wymiaru kar w prawie karnym skarbowym, zgodnie z którym, przy wymierzaniu kar należy uwzględnić szereg okoliczność, w tym realne możliwości pokrycia nakładanych na sprawców grzywien.

Wyższe również kwoty mandatów

Dodatkowo projekt ustawy zakłada zmianę maksymalnej kwoty kary grzywny możliwej do nałożenia w postepowaniu mandatowym. Obecnie ustawodawca pozwala na nałożenie na sprawcę mandatu karnego maksymalnie do wysokości podwójnego minimalnego wynagrodzenia, natomiast zgodnie z propozycją MF kwota ta ma zostać zwiększona do jego pięciokrotności.

W uzasadnieniu projektu czytamy, że planowana zmiana ma zwiększyć dolegliwość ekonomicznej sankcji dla sprawców przestępstw i wykroczeń skarbowych. Dodatkowo MF tłumaczy, że zmiana powinna posłużyć odciążeniu sądów w sprawach o wykroczenia skarbowe, w związku ze zwiększeniem kwoty możliwej do nałożenia w postępowaniu mandatowym.

Znaczące braki w projekcie

Niemniej jednak w projekcie brak jest analizy w jakim stopniu proponowane zmiany wpłyną na możliwość zakończenia spraw w postępowaniach mandatowych przed organem postępowania przygotowawczego szczególnie w kontekście art. 57 § 1 kks, który uznaje uporczywe niewpłacanie w terminie podatku, jako wykroczenie skarbowe i to pomimo że w uzasadnieniu projektu wskazuje się, że planowana zmiana powinna również posłużyć odciążeniu sądów w sprawach o wykroczenia skarbowe. W dotychczasowej praktyce organów podatkowych sprawy dotyczące uporczywego niewpłacania w terminie podatku stanowiły istotny odsetek spraw kończonych w drodze mandatu karnego. Zgodnie z nowelizacją w każdej sprawie, w której wysokość uszczuplonej należności przekroczy pięciokrotność minimalnego wynagrodzenia, organy postępowania przygotowawczego (głównie Naczelnicy Urzędów Skarbowych) zmuszone będą do wszczęcia postępowania karnoskarbowego i jego zakończenia w drodze wniesienia aktu oskarżenia do sądu, albo tam gdzie to możliwe, wykorzystania instytucji dobrowolnego poddania się odpowiedzialności.

Planowaną nowelizację należy ocenić jednoznacznie negatywnie z uwagi na to, że pomija ona jedną z zasadniczych funkcji prawa karnego – ukarania sprawcy zgodnie z jego możliwościami płatniczymi. Grzywna bowiem w prawie karnym nie powinna stanowić ponownej formy opodatkowania.

Warto zapamiętać:

Od 1 stycznia 2020 roku, jeśli projekt ustawy wejdzie w życie, w obecnym kształcie:

  • zaległy podatek zapłaci podatnik, a osoba odpowiedzialna za jego rozliczenia (np. księgowa czy dyrektor finansowy) będzie mogła zostać dodatkowo ukarana grzywną w tej samej wysokości;
  • zmianie ulegnie maksymalna kwota kary grzywny, możliwej do nałożenia w postepowaniu mandatowym, z obecnie wynoszącej maksymalnie wysokość podwójnego minimalnego wynagrodzenia, do jego pięciokrotności;
  • projekt nie uwzględnia analizy, w jakim stopniu proponowane zmiany wpłyną na możliwość zakończenia spraw w postępowaniach mandatowych przed organem postępowania przygotowawczego szczególnie w kontekście art. 57 § 1 kks, który uznaje uporczywe niewpłacanie w terminie podatku, jako wykroczenie skarbowe.