Sieci społecznościowe i serwisy streamingowe w coraz większym stopniu wypierają tradycyjne kanały rozrywkowe, a ich rosnącą popularność odzwierciedla wzrost obrotów osiągany zarówno przez same portale, jak i ich aktywnych użytkowników.

W związku z tym, działalność tego rodzaju podmiotów coraz częściej budzi zainteresowanie fiskusa a zawiłości podatkowe powstające w tym segmencie stają się przedmiotem sporów pomiędzy podatnikami i organami podatkowymi. W ostatnim czasie spór pomiędzy spółką Fenix International Ltd a brytyjskimi organami skarbowymi zaowocował wyrokiem wydanym przez TSUE[1].

Przepływ usług w świecie portali społecznościowych

Spółka Fenix International prowadzi w Internecie platformę sieci społecznościowej „OnlyFans”. Platforma ta skierowana jest do użytkowników z całego świata, którzy dzielą się na twórców i fanów. Każdy twórca posiada profil, na którym publikuje treści takie jak zdjęcia, filmy i wiadomości. Fani mogą z kolei uzyskać dostęp do treści przesyłanych przez twórców dokonując jednorazowych płatności lub płacąc abonament miesięczny.

Oprócz platformy OnlyFans, Fenix dostarcza także system umożliwiający dokonywanie transakcji finansowych. Odpowiada ona za pobieranie i wypłacanie kwot uiszczanych przez fanów.

Z tytułu wykonywanie tych działań, Fenix pobiera 20 % od każdej sumy wpłaconej na rzecz twórcy, któremu wystawia fakturę z odpowiednią kwotą. Do pobranej w ten sposób sumy stosuje VAT według stawki 20 %. Podatek ten jest wskazywany na wystawianych przez niego fakturach.

I to właśnie to podejście zostało zakwestionowane przez brytyjskie organy skarbowe – twierdziły one bowiem, iż Fenix powinien płacić VAT od całej kwoty otrzymywanej od fana, a nie tylko od kwoty pobieranej przez siebie. Co więcej, brytyjski fiskus miał w tym sporze istotny argument – jest nim przepis skodyfikowany w art. 9a Rozporządzenia wykonawczego 282/2011. Stanowi on bowiem, że:

  • „W przypadku gdy usługi świadczone drogą elektroniczną są świadczone za pośrednictwem sieci telekomunikacyjnej, interfejsu lub portalu, np. sklepu z aplikacjami, przyjmuje się (…) że podatnik uczestniczący w świadczeniu tych usług działa w imieniu własnym, lecz na rzecz dostawcy tych usług, chyba że podatnik ten wyraźnie wskaże tego dostawcę jako podmiot świadczący usługę i jest to odzwierciedlone w uzgodnieniach umownych zawartych między stronami”.

Spółka Fenix argumentowała natomiast, że wskazany przepis wykracza poza uprawnienia Rady Unii Europejskiej (a zatem organu, który wprowadził rozporządzenie), gdyż w praktyce stanowi istotną zmianę ram prawnych wynikających z Dyrektywy VAT, a nie tylko jej uzupełnienie. Ponadto – zdaniem Fenix – domniemanie ustanowione w tym przepisie wypacza realia i umowy handlowe oraz radykalnie zmienia odpowiedzialność agenta w zakresie VAT, przenosząc obciążenie podatkowe na platformy internetowe.

TSUE nie podzielił jednak takiej argumentacji – zdaniem Trybunału przedmiotowy przepis odzwierciedla realia rynkowe i faktyczny przebieg transakcji. Jeśli bowiem podatnik, który bierze udział w świadczeniu usług drogą elektroniczną (prowadząc przykładowo platformę sieci społecznościowej), jest uprawniony do zatwierdzenia świadczenia tych usług, do zatwierdzenia obciążenia usługobiorcy płatnością za te usługi lub do ustalenia ogólnych warunków ich świadczenia, podatnik ten ma możliwość jednostronnego określenia istotnych elementów związanych ze świadczeniem usług, a mianowicie realizacji tego świadczenia i momentu, w którym do niej dojdzie, lub warunków wymagalności wynagrodzenia czy też zasad tworzących ogólne ramy tego świadczenia.

W takich okolicznościach, platformy takie jak OnlyFans powinny więc zostać – zdaniem Trybunału – uznane za usługodawców w stosunku do całej otrzymanej od użytkownika kwoty.

Perspektywa twórców

Wyrok TSUE może mieć również istotne znaczenie dla samych twórców działających za pośrednictwem portali społecznościowych. Treść wyroku prowadzi bowiem do wniosku, że z perspektywy VAT nie świadczą oni usług na rzecz finalnych odbiorców (fanów, użytkowników), lecz na rzecz portali społecznościowych.

W konsekwencji działają na rzecz podatnika VAT, co generuje istotne zmiany w rozliczaniu tego podatku (np. w odniesieniu do obowiązku dokumentowania świadczenia). W tej kwestii organy podatkowe nie wypracowały jednak jeszcze jednolitego stanowiska, niemniej przedmiotowy wyrok może być dla nich wskazówką w przyszłości.

Opodatkowanie świadczonych usług

Odrębną kwestią jest również samo opodatkowanie usług świadczonych przez twórców. Obecnie pomiędzy organami skarbowymi i podatnikami trwają spory, czy usługi świadczone za pośrednictwem serwisów społecznościowych (platform streamingowych) mogą być klasyfikowane jako usługi kulturalne zwolnione z VAT (na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 33 ustawy o VAT). Do tej pory organy twierdzą, że nie może być mowy o takiej klasyfikacji (w szczególności w odniesieniu do usług erotycznych)[2], niemniej wydane zostały już pierwsze wyroki na korzyść podatników[3].

Ewentualne przyjęcie stanowiska prezentowanego w tym zakresie przez sądy administracyjne może być remedium na niektóre problemy portali społecznościowych oraz twórców korzystający z ich pośrednictwa.

Wnioski na przyszłość

Mając na uwadze rozwój branży, pojawianie się nowych podmiotów na rynku oraz fakt, że kluczowi gracze (Facebook / Twitter) również rozważają wprowadzenie płatności za dostęp do niektórych usług, należy spodziewać się, że poruszane w artykule kwestie będą jeszcze wielokrotnie oceniane przez organy podatkowe i sądy.

Z perspektywy tego rodzaju podmiotów, zasadne jest zatem monitorowanie rozwijającej się sytuacji i dostosowanie przyjętego modelu rozliczeń do kształtującego się stanowiska fiskusa.

[1] Wyrok TSUE z dnia 28 lutego 2023 r. w sprawie C‑695/20 (Fenix International Ltd vs Commissioners for Her Majesty’s Revenue and Customs)

[2] Interpretacja indywidualna z dnia 22 września 2021 r. (sygn. 0113-KDIPT1-3.4012.445.2021.5.ALN), interpretacja indywidualna z dnia 9 wrześnie 2021 r. (sygn. 0112-KDIL3.4012.48.2021.4.AW).

[3] Wyrok WSA w Krakowie z dnia 12 maja 2022 r. (sygn. akt I SA/Kr 1574/21), wyrok WSA w Krakowie z dnia 29 lipca 2022 r. (sygn. I SA/Kr 1553/21).