Kwestia tego, kto powinien ponosić odpowiedzialność za zaliczki na podatek dochodowy, które nie zostały pobrane przez płatnika z powodu zastosowania się do uzyskanej przez niego indywidualnej interpretacji podatkowej okazała się budzić na tyle poważne wątpliwości, że postanowieniem z dnia 26 października 2021 r. (sygn. akt II FSK 210/19) została ona przedstawiona do rozstrzygnięcia w drodze uchwały składu siedmiu sędziów NSA.

Posiedzenie w sprawie tej uchwały (sygn. akt II FPS 3/21) zostało zaplanowane na 31 stycznia 2022 r.  

Istota sporu

Sprawa, w której zwrócono się o rozstrzygnięcie tego zagadnienia prawnego przez skład siedmiu sędziów NSA, dotyczy skutków wypłaty przez pracodawcę odszkodowania zgodnie z porozumieniem zawartym z pracownikiem w ramach Programu Dobrowolnych Odejść (PDO).

Kwestia opodatkowania tego typu odszkodowań budziła kilka lat temu istotne wątpliwości, w związku z tym wielu pracodawców z ostrożności decydowało się na wystąpienie w tym zakresie z wnioskami o indywidualne interpretacje podatkowe. W analizowanej sprawie, z otrzymanej przez pracodawcę indywidualnej interpretacji podatkowej wynikało, że w ocenie Ministra Finansów takie odszkodowania należy zakwalifikować jako przychód zwolniony z PIT i w związku z tym płatnik nie ma obowiązku pobierać z tytułu ich wypłaty zaliczek na podatek dochodowy. Pracodawca zastosował się do otrzymanej interpretacji indywidualnej i wypłacił pracownikom odszkodowania w pełnej kwocie, bez pobierania ww. zaliczek.

Następnie Minister Finansów w wydanej interpretacji ogólnej z dnia 23 czerwca 2016 r. (nr DD3.8201.1.2016.MCA) wskazał, że świadczenia, jakie pracownik otrzymuje w związku z przystąpieniem do PDO nie są jednak objęte zwolnieniem z PIT. Otrzymana przez pracodawcę indywidualna interpretacja podatkowa okazała się więc sprzeczna z wydaną po niej interpretacją ogólną, w związku z tym Minister Finansów stwierdził jej wygaśnięcie.

Zgodnie z art. 14k Ordynacji podatkowej, zastosowanie się do indywidualnej interpretacji podatkowej przed stwierdzeniem jej wygaśnięcia nie może szkodzić wnioskodawcy. Wobec tego, pracodawca, który złożył w tym przypadku wniosek o interpretację, korzystał z ochrony przed negatywnymi dla siebie konsekwencjami braku pobrania zaliczki.

Ze względu na ochronę przysługującą w tym zakresie pracodawcy, podjęto próbę wyegzekwowania zapłaty podatku od pracowników, którzy otrzymali odszkodowania – organy podatkowe wystosowały do pracowników w tym zakresie indywidualne wezwania.

Organy podatkowe nie brały pod uwagę treści art. 26a §1 Ordynacji podatkowej, zgodnie z którym podatnik (w tym przypadku pracownik) nie ponosi odpowiedzialności z tytułu zaniżenia lub nieujawnienia przez płatnika (w tym przypadku pracodawcę) podstawy opodatkowania czynności, do wysokości zaliczki, którą powinien pobrać płatnik.

Argumentacja przedstawiana przez organy podatkowe w wydawanych wobec pracowników decyzjach opierała się przede wszystkim na założeniu, że skoro odszkodowanie powinno być opodatkowane, a pracodawcy ze względu na zastosowanie się do indywidualnej interpretacji podatkowej przysługuje w tym zakresie ochrona, to ciężar zapłaty tej zaległości powinien jednak ponieść pracownik.

Do profiskalnego podejścia prezentowanego przez organy podatkowe przychyliły się również wojewódzkie sądy administracyjne, ale stanowisko sędziów NSA, rozpatrujących podobne sprawy nie było już w tym zakresie jednolite. Wobec tego skład orzekający we wskazanej powyżej sprawie zdecydował o przedstawieniu tej kwestii jako zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości do rozstrzygnięcia uchwałą składu siedmiu sędziów NSA.

Skutki uchwały

W drodze uchwały NSA zdecyduje, czy w sytuacji, gdy płatnik z uwagi na posiadaną interpretację indywidualną nie obliczył, nie pobrał i nie odprowadził zaliczki na podatek dochodowy, to czy podatnik będzie w tym zakresie ponosił odpowiedzialności zgodnie z art. 26a Ordynacji podatkowej.

Ponadto, warto również zauważyć, że w szerszym aspekcie uchwała ta będzie sprowadzać się do stwierdzenia, kto w praktyce powinien ponosić ekonomiczny ciężar działań podejmowanych zgodnie z błędnymi interpretacjami podatkowymi – Skarb Państwa czy podatnicy.

Ze względu na to, że podobne sprawy co do zasady dotyczą każdego z pracowników oddzielnie, a przystępowanie do porozumień w ramach PDO było popularne w wielu zakładach pracy, obecnie w samym NSA na rozstrzygnięcie oczekuje kilkadziesiąt podobnych spraw, z których część została już zawieszona do czasu wydania ww. uchwały.

Z założenia uchwały powiększonych składów NSA mają służyć ujednolicaniu orzecznictwa. Dlatego uchwała ta bez wątpienia będzie miała wpływ na wyroki wydawane co najmniej w tych kilkudziesięciu postępowaniach, jak i w podobnych sprawach rozpatrywanych obecnie i w przyszłości przez sądy administracyjne.