W przypadku cudzoziemców często powstaje wątpliwość – rezydentem jakiego kraju jestem? Wbrew powszechnej opinii, określenie tego stanu niejednokrotnie może stanowić duży problem dla podatnika, który nie zna polskiego i międzynarodowego prawa podatkowego. Z tego powodu z wielką przyjemnością zachęcamy do naszego artykułu dotyczącego ogólnych zasad ustalania miejsca zamieszkania dla celów podatkowych.

Czy rezydencja podatkowa jest tożsama z zamieszkaniem w danym kraju?

W polskim prawie podatkowym rezydencja dla celów podatkowych została określona w art. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa o PIT). Poprawne określenie rezydencji podatkowej pozwala określić, kto oraz w jakim zakresie podlega opodatkowaniu w danym państwie

W treści art. 3 pkt 1a ustawy o PIT ustawodawca zawarł kryteria decydujące o polskiej rezydencji. Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która:

  1. posiada na terytorium Polski centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
  2. przebywa na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Warto podkreślić, że by zostać rezydentem podatkowym wystarczy spełnienie tylko jednej z wyżej wymienionych przesłanek.

W związku z tym, nie zawsze faktyczne zamieszkanie będzie tożsame z miejscem rezydencji podatkowej, nawet jeśli cudzoziemiec będzie miał zarejestrowany pobyt w Polsce. Do ustalenia, czy w danym kraju podatnik jest rezydentem kluczowe jest bowiem miejsce położenia centrum interesów osobistych i gospodarczych.

Nieodłącznym elementem pojęcia rezydencji jest pojęcie nieograniczonego obowiązku podatkowego. Nieograniczony obowiązek podatkowy to nic innego jak konieczność zapłaty podatku od całości osiągniętych dochodów w jednym kraju – chyba, że konkretna umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania stanowi inaczej.

Centrum interesów osobistych i gospodarczych – jak określić ich położenie?

Pojęcie centrum interesów osobistych lub gospodarczych należy rozumieć szeroko – są to bowiem wszelkie powiązania rodzinne i gospodarcze. Przykładowo, centrum interesów osobistych może być zlokalizowane w kraju, w którym znajdują się najbliżsi członkowie rodziny podatnika bądź też skoncentrowana jest jego aktywność społeczna, polityczna, kulturalna, obywatelska, przynależność do organizacji czy klubów. Z kolei „centrum interesów gospodarczych" to przede wszystkim miejsce prowadzenia działalności zarobkowej, miejsce położenia dochodów, inwestycji, majątku nieruchomego i ruchomego, polis ubezpieczeniowych, zaciągniętych kredytów czy rachunków bankowych.

Z uwagi na to, że katalog czynników wpływających na określenie lokalizacji centrum interesów osobistych i gospodarczych jest otwarty, spełnienie tej przesłanki powinno być oceniane każdorazowo w odniesieniu do sytuacji konkretnej osoby.

Pobyt na terytorium Polski jako przesłanka rezydencji

Za rezydenta uznaje się również osobę przebywającą w Polsce dłużej niż 183 dni w roku podatkowym. Pojęcie roku podatkowego zostało określone w Ordynacji podatkowej – dla celów podatku dochodowego od osób fizycznych, rokiem podatkowym jest rok kalendarzowy. Wystarczy, że podatnik – osoba fizyczna od 1 stycznia do 31 grudnia spędzi na terenie kraju więcej niż 183 dni, by zostać uznana za rezydenta. Podkreślić należy, że do ustalenia statusu rezydencji zliczane są wszystkie dni pobytu w Polsce, a nie tylko dni, w których podatnik wykonywał pracę.

W przypadku otwartych granic dokładne określenie długości przebywania w danym państwie może czasami stanowić problem. W szczególności, wątpliwości mogą budzić sytuacje, w których podatnik podróżuje w ten sposób, że część dnia spędza na terytorium Polski, a część w innym kraju bądź krajach. W takiej sytuacji, do prawidłowego określenia rezydencji podatkowej konieczne jest dokładne przeanalizowanie kalendarza podróży podatnika.

Rezydencja podatkowa w dwóch krajach, a regulacje międzynarodowe

W praktyce spotkać można się z sytuacją, że w myśl przepisów prawa polskiego oraz innego państwa, osoba fizyczna będzie rezydentem dwóch państw. Problem podwójnej rezydencji nie jest problemem rzadkim, dlatego warto wiedzieć jak postępować w takim przypadku. Gdy dochodzi do konfliktu rezydencji podatkowej niezbędne jest zastosowanie reguł kolizyjnych zawartych we właściwej umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania. Zgodnie z tymi regułami, za kluczowe uznać należy przesłanki, które powinny być analizowane w odpowiedniej kolejności:

  • stałe miejsce zamieszkania, a w przypadku jego braku – miejsce zamieszkania, z którym podatnik ma ściślejsze powiązania osobiste i gospodarcze;
  • kraj zwykłego pobytu;
  • obywatelstwo.

W przypadku niemożności ustalenia rezydencji na podstawie tych reguł, państwa powinny rozstrzygnąć tę kwestię w drodze wzajemnego porozumienia.

W praktyce, dokumentem potwierdzającym rezydencję jest certyfikat rezydencji, który jest wydawany przez organy podatkowego danego kraju. W przypadku zatem, jeśli polski urząd skarbowy wyda taki certyfikat w oparciu o przepisy prawa polskiego oraz właściwą umowę międzynarodową, dotyczącą uniknięcia podwójnego opodatkowania, organy podatkowe drugiego kraju mogą uznać daną osobę, jako nierezydenta w tym kraju.

Ustalenie rezydencji podatkowej jest zagadnieniem niezwykle złożonym i wymaga wiedzy zarówno polskiego, jak i międzynarodowego prawa podatkowego. Ponadto, prawidłowe ustalenie rezydencji determinuje w dalszej kolejności odpowiednie ustalenie zakresu oraz obowiązków podatkowych – o rezydencji i jej praktycznych implikacjach mogą przeczytać Państwo w naszym cyklu „PIT dla cudzoziemców”.

Warto doczytać:

Międzynarodowe rozliczenia podatkowe – czy jest się czego bać?