Dotacje to najpopularniejsza forma wsparcia dla przedsiębiorców prowadzących prace badawczo-rozwojowe. Należy jednak pamiętać, iż nie jest to jedyna możliwość z jakiej można skorzystać przy tego rodzaju pracach.

Mowa tu o ulgach i zachętach podatkowych na działalność badawczo-rozwojową, które stanowić mogą alternatywę dla dotacji lub być jej świetnym uzupełnieniem. Wciąż jednak są instrumentami mało popularnymi wśród przedsiębiorców. W szczególności, takie ulgi i zachęty podatkowe powinny docenić duże przedsiębiorstwa zatrudniające ponad 250 pracowników. Mają one znacznie mniej możliwości ubiegania się o dotacje w porównaniu z tymi z sektora MŚP.

W przeciwieństwie do dotacji, ulgi i zachęty podatkowe to instrumenty o charakterze nieselektywnym, co oznacza, iż przysługują wszystkim podmiotom, które znajdują się w analogicznej sytuacji, niezależnie od branży.

Do najbardziej popularnych instrumentów podatkowych obecnie należy zaliczyć: Ulgę B+R, oraz IP Box.

Ulga B+R

Ulga ta funkcjonuje od 2016 roku, przy czym od 2018 roku zwiększono atrakcyjność instrumentu, poprzez poszerzenie katalogu, a także wartości możliwych do odliczenia kosztów kwalifikowanych. Samo zastosowanie ulgi polega na możliwości dodatkowego odliczenia od dochodu 100% kosztów poniesionych na działalność badawczo-rozwojową (w przypadku Centrum Badawczo-Rozwojowego jest to nawet 150% kosztów).

Należy jednak pamiętać, iż podobnie jak w przypadku dotacji, nie wszystkie koszty poniesione na realizację prac badawczo-rozwojowych będą uznawane za kwalifikowalne (istnieje zamknięty katalog kosztów kwalifikowanych możliwych do rozliczenia w ramach Ulgi B+R; zalicza się do nich przede wszystkim wynagrodzenia pracowników i współpracowników czy wydatki na materiały i surowce wykorzystywane w działalności badawczo-rozwojowej).

Co istotne, w przypadku odnotowania straty lub dochodu niepozwalającego na pełne odliczenie kosztów kwalifikowanych, mogą one podlegać rozliczeniu przez wydłużony okres 6 lat, w przeciwieństwie do podstawowego 5-letniego okresu przedawnienia przewidzianego dla reszty rozliczeń podatkowych.

IP BOX

IP Box to najmłodszy instrument podatkowy działający w Polsce i wspierający działalność innowacyjną zaledwie od 2019 r.  Polega na wprowadzeniu preferencyjnego opodatkowania w wysokości 5% podatku dochodowego dla dochodów uzyskanych z kwalifikowanych IP (wśród których wyróżnić można wzory użytkowe, wzory przemysłowe, patenty, czy autorskie prawa do programu komputerowego).

Pomimo wielu zalet tego rozwiązania zachęta ta jest dość skomplikowana do stosowania w praktyce (w szczególności jeżeli chodzi o jednoczesne wykorzystanie Ulgi B+R i IP Box). Przedsiębiorca aby móc korzystać z mechanizmu musi spełnić dwa podstawowe warunki: po pierwsze prowadzić prace B+R zakończone wytworzeniem kwalifikowanego IP, po drugie osiągnąć dochody z takich kwalifikowanych IP.

IP Box może być stosowany pod warunkiem, że kwalifikowane IP podlega odpowiedniej ochronie. W przypadku autorskich praw do programu komputerowego kwestia nie jest skomplikowana. Schody zaczynają się przy innych kwalifikowanych IP, np. wzorach użytkowych, wzorach przemysłowych czy patentach. IP Box stosuje się również odpowiednio do ekspektatywy uzyskania kwalifikowanego prawa własności intelektualnej w związku ze zgłoszeniem lub złożeniem wniosku o uzyskanie takiego prawa ochronnego do właściwego organu. Proces uzyskania ochrony jest niejednokrotnie długi, i niepewny. Tym samym, przedsiębiorca który zdecyduje się skorzystać z IP Box już na etapie ekspektatywy uzyskania ochrony prawnej dla kwalifikowanego IP ryzykuje, iż w przypadku gdy finalnie nie uzyska ochrony, będzie zmuszony do opodatkowania dochodu z kwalifikowanego IP na zasadach ogólnych (tj. wyrównania różnicy).

Łączenie instrumentów

Powyższe instrumenty stanowią nie tylko alternatywę względem dotacji lecz również mogą być ich atrakcyjnym uzupełnieniem, w szczególności gdy zamierzamy rozliczyć IP Box. W przypadku gdy w grę wchodzi Ulga B+R, uzyskana dotacja jest o tyle problematyczna, że wyłącza możliwość rozliczenia w ramach Ulgi B+R kosztów kwalifikowanych sfinansowanych dotacją.

Dla przykładu, w przypadku inwestycji, gdzie 80% kosztów pokryte zostało dotacją, a 20% kosztów zostało pokryte ze środków własnych przedsiębiorcy, istnieje możliwość zastosowania Ulgi B+R w odniesieniu do 20% wskazanych kosztów. Jako, ze Ulga B+R pozwala na podwójne rozliczenie podatkowe kosztów kwalifikowanych sfinansowanych ze środków własnych, w finalnej kalkulacji podatku dochodowego zostaną one rozpoznane w wysokości 40% (20% x 2).

Należy jednak pamiętać iż łączenie instrumentów ma też swoje ograniczenia. Ulga B+R nie podlega bowiem uwzględnieniu w obliczeniu podstawy opodatkowania podlegającej IP Box. Jeżeli zatem podatnik zdecyduje się na zastosowanie 5% stawki podatku dochodowego do dochodów uzyskiwanych z kwalifikowanych IP, to od takiego dochodu nie będzie mógł odliczyć dodatkowych wydatków kwalifikowanych w ramach Ulgi B+R, związanych z pracami nad takim kwalifikowanym IP. Pytanie brzmi czy  w tym samym czasie nie będzie mógł ich odliczyć od pozostałych dochodów opodatkowanych na zasadach ogólnych. Praktyka w tym zakresie nie jest jeszcze dostatecznie wykształcona, jednak wydaje się, że nie ma przeciwwskazań ku temu.

Bez wątpienia wskazane ulgi i zachęty podatkowe mogą stanowić istotną rolę w podejmowaniu przez przedsiębiorstwa decyzji o prowadzeniu działalności B+R. Niestety są to wciąż instrumenty mało popularne (w 2018 r. tylko 951 podatników CIT skorzystało z Ulgi B+R).

Trzeba jednak przyznać, że w tych kwestiach podatkowych przepisy ciągle zmieniają się na korzyść podatników (czego nie można powiedzieć o pozostałych zmianach w prawie podatkowym zachodzących na przestrzeni ostatnich lat). Ministerstwo Finansów zapowiada kolejne rozszerzenia Ulgi B+R o tzw. „ulgę na automatyzację i robotyzację w zakładach przemysłowych”. Rozwiązanie to ma być przeznaczone dla przedsiębiorstw przemysłowych zainteresowanych opracowywaniem i wdrażaniem nowych, zintegrowanych systemów obsługujących procesy, produkty i modele biznesowe. Rozwiązania objęte ulgą powinny umożliwiać komunikację ludzi z maszynami i zapewniać bezpieczeństwo użytkowników. Dodatkowe koszty kwalifikowane mają objąć zakup fabrycznie nowych robotów i dodatkowych urządzeń potrzebnych im do realizacji swoich funkcji. Prawdopodobnie rozszerzona ulga będzie dotyczyła systemów zapewniających bezpieczeństwo, ułatwiających zdalne diagnozowanie oraz monitorowanie sprzętu, a także szkoleń pracowników. Na tę chwilę brak jest jednak bardziej szczegółowych informacji. Będziemy na bieżąco informować Państwa o dalszych krokach Ministerstwa Finansów w tym zakresie.

Kolejnym atrakcyjnym rozwiązaniem, planowanym do wprowadzenia w najbliższym czasie jest estoński CIT. Choć wydaje się, że odroczenie płatności podatku do momentu wypłaty zysku może wpłynąć pozytywnie na zdolności inwestycyjne wielu przedsiębiorców, w szczególności w prace badawczo-rozwojowe, to jednak zastosowanie takiego rozwiązania wyłączy możliwość stosowania wspomnianych wyżej ulg i zachęt podatkowych.

Drugim kolejnym i atrakcyjnym rozwiązaniem, planowanym do wprowadzenia razem z estońskim CIT jest specjalny fundusz (rachunek) inwestycyjny. W przypadku tego funduszu podatnik będzie mógł zaliczać odpisy na taki rachunek inwestycyjny do kosztów uzyskania przychodów, co w sensie ekonomicznym pozwoli to na szybsze rozliczenie amortyzacji środków trwałych w prowadzonych inwestycjach. W ten sposób osiągnie podobny cel ekonomiczny, ale przy zachowaniu klasycznych rozliczeń CIT, czyli m.in. wspomnianych ulg i zachęt podatkowych.

Obie nowe zachęty podatkowe są planowane do wprowadzenia od początku 2021 r.

Przy tak dużym wyborze ulg i zachęt podatkowych konieczne już będzie kalkulowanie ich opłacalności, oraz wpływu na przyszły rozwój firmy. Cieszy jednak fakt, że w tym zakresie przedsiębiorcy mogą liczyć na coraz to większe wsparcie ze strony państwa.