W dniu 2 lipca br. NSA (sygn. I FSK 435/17) odniósł się do wyroku TSUE w sprawie C-566/17 (Związek Gmin Zagłębia  Miedziowego w Polkowicach) z 8 maja 2019 r. W przywołanym orzeczeniu NSA zaakcentował swego rodzaju hierarchię pomiędzy krajowymi przepisami proceduralnymi, orzecznictwem TSUE a systemową zasadą demokratycznego państwa prawnego oraz zasadą pewności prawa, kładąc te dwie ostatnie na piedestale.

Dotychczas judykatura zajmowała się wielokrotnie tematem zakresu prawa do odliczenia VAT od wydatków związanych jednocześnie z działalnością opodatkowaną VAT i niepodlegającą opodatkowaniu.

Węzłową w tej sprawie była uchwała NSA z dnia 24 października 2011 r. (sygn. I FPS 9/10), w myśl której czynności niepodlegające opodatkowaniu podatkiem VAT nie mogą mieć wpływu na zakres prawa do odliczenia w sytuacji gdy zakup ma również związek z działalnością opodatkowaną. W oparciu o tezę wynikającą z tej uchwały ukształtowała się praktyka pozwalająca m.in.: gminom i powiatom na odliczenie podatku naliczonego od wydatków mieszanych w pełnej wysokości.

W kontrze do omawianej uchwały NSA stanęły jednak tezy wynikające z wyroku TSUE z dnia 8 maja 2019 r. w sprawie C-566/17 (Związek Gmin Zagłębia Miedziowego w Polkowicach), zgodnie z którymi  przepisy Dyrektywy VAT nie zezwalają na pełne odliczenie podatku naliczonego od wydatków poniesionych w związku z działalnością opodatkowaną oraz niepodlegającą opodatkowaniu. W ocenie TSUE brak stosownych przepisów krajowych, na podstawie których podatnik miałby przyporządkowania określonej części podatku naliczonego do działalności opodatkowanej i działalności niepodlegającej opodatkowaniu nie stanowi wystarczającej podstawy do korzystania przez podatników z pełnego prawa do odliczenia.

W komentowanym wyroku NSA zaakcentował jednocześnie fundamentalne elementy systemu prawa podatkowego. Kolejno sąd wskazał, że przepisy ustawy prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi określają tryb postępowania w sytuacji kiedy skład orzekający NSA nie podziela stanowiska wyrażonego w uchwale siedmiu sędziów NSA. Pamiętać należy jednak o tym, że w praktyce zdarzały się sytuacje kiedy uchwała siedmiu sędziów NSA była sprzeczna z wyrokiem TSUE i wówczas przyjęto podejście, że w myśl zasady efektywności sądy krajowe są zobowiązane do uwzględniania orzecznictwa TSUE bez konieczności przechodzenia przez procedurę określoną w ustawie.

Jakkolwiek to co wydaje się szczególnie doniosłe, to fakt, że NSA spostrzegł, że zasada demokratycznego państwa prawnego oraz zasada pewności prawa nakazują uwzględnić w przedmiotowym przypadku interes podatnika. Powyższe wywołało istotne implikacje w postaci stwierdzenia, że w przypadku okresów rozliczeniowych sprzed 1 stycznia 2016 r. w stosunku do podatników, którzy dokonywali pełnego odliczenia od wydatków mieszanych działając w oparciu o uchwałę I FPS 9/10, wyrok TSUE nie powinien wywoływać negatywnych skutków, w postaci obowiązku korygowania rozliczeń.

Zatem w sytuacji splotu przepisów proceduralnych, orzecznictwa TSUE oraz interesu podatnika – jak się wydaje w oparciu o ustne uzasadnienie wyroku NSA – miejsce nadrzędne zajmuje dobro podatnika.

Na gruncie powyższego należy jednak spostrzec, że dopiero w przyszłości będzie można ocenić czy wyrok TSUE spowoduje lawinę sporów pomiędzy administracją podatkową a podatnikami w zakresie rozliczeń sprzed 1 stycznia 2016 r. czy też wyrok NSA będzie miał jednak istotne znaczenie ochronne.