Optymalizacje podatkowe
Powodem, dla którego optymalizacje znajdują się w obszarze szczególnego zainteresowania organów kontroli jest możliwość każdorazowego uzyskania dużych wpływów budżetowych w związku z zakwestionowaniem ich skutków podatkowych. Uzyskanie porównywalnych rezultatów finansowych wiązałoby się z koniecznością wykrycia innych nieprawidłowości w dokonanych rozliczeniach podatkowych w ramach nieporównywalnie większej liczby kontroli. Dlatego kontrolujący skupiają się na dużych kwotowo transakcjach dokonanych przez podatników w ostatnich latach.
Narzędzia wykorzystywane do kwestionowania dokonanych optymalizacji
Na podstawie art. 199a Ordynacji podatkowej, organy podatkowe mają możliwość przyjęcia – w przypadku uznania czynności za pozorną – skutków podatkowych czynności, która została pod nią ukryta. Przykładem tego rodzaju prób jest m.in. sprawa, która była przedmiotem rozstrzygnięcia w wyroku NSA z dnia 15 stycznia 2016 r. (sygn. akt II FSK 3162/13). We wspomnianej sprawie, organ podatkowy uznał czynność aportu (w ramach którego doszło do podwyższenia wartości podatkowej objętych jego przedmiotem składników) wraz z następującym po nim szeregiem czynności zbycia składników majątku objętych aportem za sprzedaż i wywiódł z niej skutki podatkowe niekorzystne dla podatnika.
NSA zakwestionował rozstrzygnięcie organu, wskazując, że:
- seria czynności dokonanych przez podatnika przy współudziale różnych podmiotów nie stanowi czynności pozornej, gdyż brak jest tożsamości stron czynności pozornych i czynności ukrytej;
- w obecnym stanie prawnym przepis art. 199a Ordynacji podatkowej nie daje podstaw do pomijania skutków podatkowych czynności dokonanej wyłącznie w celu osiągnięcia korzyści podatkowej.
Przywołany wyrok jest korzystny dla podatników, aczkolwiek nie wiadomo jakie rozstrzygnięcie miałaby rozpatrywana przez NSA sprawa, gdyby organ podatkowy inaczej określił czynność pozorną i jakie będę kolejne rozstrzygnięcia sądów administracyjnych w podobnych sprawach, które zapadną w przyszłości. Z całą pewnością warto śledzić kolejne wyroki sądów administracyjnych dotyczące pozorności czynności w kontekście optymalizacji podatkowych, gdyż próby wykorzystywania art. 199a Ordynacji podatkowej są coraz częstsze w praktyce organów i na ten moment sprawy te nie dotarły do etapu sądowego.
Innym narzędziem, które organy wykorzystują do podważania skutków podatkowych przeprowadzonych optymalizacji / reorganizacji przeprowadzonych przez podmioty powiązane jest art. 11 ustawy o CIT. Należy pamiętać, że fakt, że dana transakcja nie występuje pomiędzy podmiotami niepowiązanymi nie oznacza automatycznie, że transakcja dokonana między podmiotami powiązanymi ma charakter nierynkowy, tak jak organy podatkowe próbują wykazywać.
Czy są inne podstawy do kwestionowania optymalizacji przez organy podatkowe?
Organy podatkowe mogą również próbować kwestionować skutki przeprowadzonych optymalizacji w związku z uznaniem, że (i) podatnik nie spełnił warunków ustawowych wymaganych dla przeprowadzenia transakcji w sposób neutralny podatkowo (np. brak posiadania przedsiębiorstwa/zorganizowanej części przedsiębiorstwa), (ii) zawyżył wartość wyceny stanowiącej podstawę przyjętych rozliczeń podatkowych lub (iii) w między czasie nastąpiła zmiana podejścia organów co do sposobu wykładni przepisów stanowiących podstawę przeprowadzonych optymalizacji. W ostatnim czasie zdarzają się również sytuacje, w których organy w ramach przeprowadzanych kontroli podważają ochronę wynikającą z otrzymanych przez podatników interpretacji indywidualnych wskazując, iż opis zdarzenia zawarty w złożonym wniosku nie był pełny i w związku z tym ocena wyrażona w interpretacji powinna być odmienna.
Jak przygotować się do kontroli?
W związku ze zwiększeniem zainteresowania organów podatkowych przeprowadzonymi optymalizacjami warto dokonać przeglądu dokonanych w minionych latach operacji tego typu, w tym dotyczącej ich dokumentacji oraz otrzymanych interpretacji indywidualnych. Dzięki temu możliwe będzie zidentyfikowanie ewentualnych ryzyk oraz przygotowanie i efektywne wdrożenie strategii na wypadek podjęcia kontroli jeszcze przed jej rozpoczęciem. Takie podejście zapewni lepszą pozycję w momencie rozpoczęcia kontroli i zwiększy szanse na jej pozytywne zakończenie. Efekty przygotowań mogą zostać opracowane np. w formie raportu, który będzie pomocny w przypadku rozpoczęcia kontroli podatkowej.
