W poniedziałek, 29 lipca 2019 roku, Prezydent podpisał kolejną nowelizację ustawy o VAT, która wprowadza m.in. długo zapowiadaną zmianę dotyczącą umieszczania numeru VAT nabywcy na paragonie fiskalnym. Wejdzie ona w życie 1 stycznia 2020 roku.

Historia prac nad nowelizacją

Pierwsze przymiarki do wprowadzenia tej zmiany prowadzone były już w 2018 roku, a nowelizacja miała wejść w życie 1 lipca 2018 roku. Prowadzone prace spotkały się wówczas z krytyką, a przeciwnicy wskazywali m.in., że stosowane na rynku kasy rejestrujące nie pozwalają na drukowanie numeru VAT nabywcy na paragonie, co oznaczać będzie konieczność poniesienia kolejnych wydatków na wymianę kas. Temat nowelizacji ucichł na pewien czas i wrócił w 2019 roku z nową datą wejścia w życie – 1 września. Data ta została ostatecznie zmieniona na 1 stycznia 2020 roku na etapie prac sejmowych nad nowelizacją.

Przyczyna zmian

Nowelizacja jest odpowiedzią Ministerstwa Finansów na nieuczciwą praktykę kojarzoną głównie z działalnością stacji paliw – podatnicy uzyskiwali faktury wystawione do paragonów (np. pozostawionych przy kasie) dokumentujących sprzedaż dokonaną na rzecz innych podmiotów – osób fizycznych i na ich podstawie odliczali VAT naliczony.

Co wprowadza nowelizacja?

Zgodnie z nowym art. 106b ust 5 ustawy o VAT fakturę do paragonu na rzecz podatnika VAT będzie można, bez narażania się na sankcje, wystawić wyłącznie jeśli paragon dokumentujący sprzedaż zawierać będzie numer VAT (w tym także zagraniczny) nabywcy - posługiwanie się stwierdzeniem NIP na paragonie w kontekście nowych regulacji jest więc pewnym uproszczeniem (może zdarzyć się bowiem, że NIP nie jest jednocześnie numerem VAT i został nadany osobie fizycznej dla innych celów).

Jednocześnie, nadal możliwe będzie wystawianie faktur na rzecz konsumentów – osób fizycznych niebędących podatnikami VAT lub niedokonujących zakupu jako podatnicy, na dotychczasowych zasadach, na żądanie nabywcy. Faktura taka jednak, tak jak obecnie, będzie wyłącznie potwierdzała dokonanie transakcji, nie będzie zawierała numeru VAT nabywcy i nie będzie dawała prawa do odliczenia VAT naliczonego.

Oznacza to, że już w chwili zakupu, kupujący – osoba fizyczna zobligowana będzie do określenia, czy nabywa dany towar/usługę jako podatnik VAT, czy też jako podmiot prywatny. Uznanie, że zakup dokonywany jest dla celów prywatnych i niepodanie numeru VAT spowoduje, że nawet późniejsza zmiana przeznaczenia nie pozwoli nabywcy, bez narażania siebie i sprzedawcy na sankcje, na uzyskanie faktury i odliczenie VAT naliczonego.

Sankcje

Ministerstwo Finansów postanowiło „zachęcić” podatników do stosowania nowych regulacji, poprzez wprowadzenie sankcji. Z tego powodu, ustawodawca przewidział, że:

  • podatnikowi wystawiającemu fakturę z naruszeniem przepisów (zasadniczo do paragonu bez numeru VAT nabywcy) grozi sankcja w wysokości 100% podatku wykazanego na tej fakturze,
  • podatnikowi ujmującemu w ewidencji fakturę wystawioną do paragonu niezawierającego jego numeru VAT grozi sankcja w wysokości 100% podatku wykazanego na tej fakturze.

Sankcja nie będzie ustalana dla osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność karną-skarbową.

Remedium na krytykę

Informowane o problemach z funkcjonalnością używanych powszechnie kas fiskalnych, Ministerstwo Finansów wskazało, że rozwiązaniem tych problemów i sposobem na uniknięcie ewentualnej sankcji w przypadku gdy stosowana kasa nie pozwala na wydrukowanie numeru VAT nabywcy na paragonie, będzie wystawienie faktury z numerem VAT już w momencie dokonania transakcji i nieewidencjonowanie sprzedaży na kasie (transakcje z podatnikami nie podlegają rejestrowaniu).

Pomysł ten, choć niepozbawiony wad, zasługuje na docenienie – pokazuje on, że Ministerstwu zdarza się wsłuchiwać w postulaty podnoszone przez podatników.

Wydaje się, że wprowadzenie omawianej zmiany było nieuniknione, dlatego pozostaje nam dostosować się do nowej rzeczywistości. Dobrze, że tym razem dano przedsiębiorcom czas na przygotowanie się do niej poprzez przesunięcie terminu wejścia w życie ustawy i pomyślano o przepisie przejściowym, który przewiduje, że nowych przepisów nie stosuje się do sprzedaży zaewidencjonowanej przed 1 stycznia 2020 roku.