Od 1 października 2021 r. za sprawą pakietu SLIM VAT 2 rozszerzony został zakres stosowania ulgi na złe długi przez podatników VAT m.in. o sytuację, w której dłużnikiem jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej. Powyższe to nowość w polskich realiach rozliczeń VAT, umożliwiająca sprzedawcy odzyskanie uiszczonej kwoty VAT należnego od czynności, za którą nie uzyskał on wynagrodzenia od nabywcy, będącego konsumentem. Dotychczas mechanizm ten mógł być wykorzystywany wyłącznie w relacji między podatnikami VAT. W przypadku długów konsumentów ewentualnym rozwiązaniem (pozapodatkowym) na odzyskanie części należności była ich sprzedaż firmom windykacyjnym. Niemniej jednak, jak wspomniane zostało wyżej – Ministerstwo Finansów ustanawiając tzw. pakiet uproszczeń SLIM VAT 2, wprowadziło rozwiązanie, które – co do zasady – uchyla furtkę dla podatników VAT, którzy zainteresowani byliby skorzystaniem z procedury ulgi na złe długi w relacji z konsumentem.

Co jednak istotne, powyższe rozwiązanie obwarowane zostało warunkami, które rodzą pytanie, czy zastosowanie ulgi na złe długi w odniesieniu do długów konsumenta jest w praktyce wykonalne? Zgodnie bowiem z ustawą o VAT, w przypadku dostawy towaru lub świadczenia usług dokonanych na rzecz konsumenta, korekta VAT – ulga na złe długi, może zostać dokonana, jeżeli:

  • wierzytelność została potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego lub
  • wierzytelność została wpisana do rejestru długów prowadzonego na poziomie krajowym lub
  • wobec dłużnika ogłoszono upadłość konsumencką na podstawie odrębnych przepisów.

Wprowadzenie w/w warunków wyjaśnione zostało przez Ministerstwo Finansów w uzasadnieniu do ustawy wprowadzającej pakiet SLIM VAT 2, w którym wskazane zostało, że w przypadku ulgi na złe długi, w odniesieniu m.in. do konsumentów, zaszła konieczność wprowadzenia dodatkowych elementów zabezpieczających, gdyż istnieje poważne niebezpieczeństwo wykorzystywania w/w mechanizmu w celach oszustw lub wyłudzeń VAT.

Jednocześnie zauważyć należy, że zasadniczo wszystkie warunki, które uprawniają podatnika do zastosowania ulgi na złe długi, dotyczą okoliczności, które wiążą się z zewnętrznymi – od samej działalności podatnika – czynnościami / procesami itp., które niekiedy mogą jednak zostać zainicjowane przez tego podatnika, i które być może warto rozważyć, prowadząc biznes narażony na brak uiszczania wynagrodzenia przez konsumentów. Szczególnie przesłanka odnosząca się do wpisu wierzytelności do rejestru długów wydaje się być na tyle specyficzną (również poprzez brak zdefiniowania określenia „na poziomie krajowym”), że może – co do zasady – generować dyskusje dotyczącą charakteru jej zastosowania. Analiza powyższego zagadnienia prowadzi bowiem do pewnych koncepcji, które dotykają aspektów nie tylko podatkowych, lecz również kwestii samego wpisu wierzytelności do rejestru długów i sposobu tego wpisu (np. aspekt tworzenia Biur Informacji Gospodarczej lub procesu pozyskiwania informacji z rejestrów Biur Informacji Gospodarczej i związanych z tym obowiązków).

W rezultacie okazuje się, że wdrożone w ramach pakietu (uproszczeń) SLIM VAT rozszerzenie możliwości zastosowania mechanizmu ulgi na złe długi o przypadki rozliczeń z konsumentami przez towarzyszące mu obwarowania regulacyjne trudno jednoznacznie nazwać ułatwieniem. Co prawda wprowadzenie tej możliwości należy ocenić pozytywnie, ponieważ dostrzeżono obszar dotyczący swoistego rodzaju luki w zakresie odzyskania VAT, należnego także w sytuacji braku zapłaty dokonanej przez konsumenta (nie tylko innego podatnika VAT), niemniej jednak trzeba także zauważyć, że jej zastosowanie nie jest oczywiste. Wymaga bowiem od podatnika analizy przesłanek wynikających z ustawy o VAT lub niekiedy także podjęcia dodatkowych kroków związanych z uprawdopodobnieniem, iż dana wierzytelność istnieje.

Czy gra jest warta świeczki? To oczywiście zależy – jeśli jednak, dana działalność narażona jest na wysokie wartości VAT należnego odnoszącego się do czynności, dla których konsumenci nie uiszczają wynagrodzenia, z całą pewnością warto zastanowić się nad możliwymi rozwiązaniami i weryfikacją, czy wprowadzone przepisy w zakresie ulgi na złe długi w zderzeniu z prowadzonym biznesem mogą jakkolwiek przyczynić się do odzyskania uiszczonej kwoty VAT należnego.

Sprawdź nasze kursy online na CRIDOTEKA: