8 kwietnia 2022 r. Rada Najwyższa Ukrainy zarejestrowała projekt ustawy nr 7265 dotyczący zmiany Kodeksu Karnego Ukrainy i ustawy o reżimie prawnym stanu wojennego. Projekt ma na celu ustalenie odpowiedzialności za nieprzestrzeganie ustawy o powrocie na Ukrainę po wprowadzeniu stanu wojennego w Ukrainie lub w jej poszczególnych miejscowościach.

W ramach przypomnienia, stan wojenny w Ukrainie wprowadzono 24 lutego 2022 r. dekretem Prezydenta Ukrainy. Obecnie, Rada Najwyższa Ukrainy przedłużyła obowiązywanie w kraju stanu wojennego do 25 kwietnia 2022 r.

Zgodnie z założeniami projektu osoby, które podlegają poborowi do służby wojskowej podczas mobilizacji, a także członkowie Gabinetu Ministrów Ukrainy, szefowie organów władzy państwowej przebywający poza granicami Ukrainy zobowiązani są do powrotu na Ukrainę.

W czasie obowiązywania stanu wojennego osoby podlegające poborowi do służby obowiązane są do powrotu zza granicy nie później niż 15 dni od dnia wejścia w życie ww. ustawy.

Niewykonanie obowiązku wynikającego z proponowanej ustawy bez ważnych powodów po wprowadzeniu stanu wojennego może być zagrożone karą pozbawienia wolności na okres od 5 do 10 lat.

Ustawa ściśle określa wyjątki od proponowanych regulacji, w szczególności:

  • nałożony zakaz wyjazdu z kraju pobytu,
  • pobyt w szpitalu,
  • klęski żywiołowe, katastrofy, wypadki,
  • delegacje zagraniczne lub inne okoliczności, które utrudniają wyjazd z kraju pobytu.

W dniu 11 kwietnia 2022 r. Rada Najwyższa skierowała ustawę do odpowiednich komisji parlamentarnych.

Jednocześnie, Rada Najwyższa Ukrainy zarejestrowała jeszcze jeden projekt ustawy (nr 7268), który przewiduje odpowiedzialność karną za nielegalne przekroczenie granicy przez mężczyzn w wieku poborowym podczas wojny. Zgodnie z założeniami projektu osoby, które usiłowały nielegalnie opuścić terytorium Ukrainy będą podlegać karze grzywny w wysokości od pięciu do dziesięciu tysięcy nieopodatkowanych dochodów minimalnych (od 85 do 170 tysięcy UAH) lub karze pozbawienia wolności od 3 do 5 lat.

W kontekście planowanych zmian dotyczących obowiązku powrotu do kraju obywateli Ukrainy należy zastanowić się, czy po stronie pracodawców zatrudniających w Polsce osoby zobowiązane do powrotu ciążą jakiekolwiek obowiązki. Na to pytanie należy odpowiedzieć przecząco – obowiązujące przepisy prawa pracy nie nakładają w tym zakresie na pracodawców (zleceniodawców) żadnych nowych obowiązków.

Pamiętać należy, że pomimo planowanego nałożenia obowiązku powrotu (i dotkliwych sankcji na wypadek jego niezrealizowania), decyzja o powrocie do kraju należy wyłącznie do obywatela Ukrainy. Jeśli pracownik (zleceniobiorca) zdecyduje się na powrót pracodawca może rozważyć kilka potencjalnych działań, które mogą zostać zastosowane w tej sytuacji. W pierwszej kolejności istnieje możliwości udzielenia urlopu pracownikowi (płatnego bądź bezpłatnego) – niemniej w tym zakresie mogą się pojawić wątpliwości, zwłaszcza związane z niepewnością powrotu do Polski czy też terminu tego powrotu. Ma to istotne znaczenie, ponieważ zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, pracodawca co do zasady nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownika w trakcie korzystania przez niego z urlopu. Co więcej, należy pamiętać, iż pracownik przebywający na urlopie bezpłatnym nadal wliczany jest do ogólnej liczby pracowników, od której zależą m.in. opłaty na PFRON. Innym możliwym rozwiązaniem jest także zakończenie współpracy z pracownikiem (zleceniobiorcą) wracającym do kraju. W takim przypadku najbezpieczniejszym i w zasadzie najszybszym rozwiązaniem będzie zawarcie porozumienia o rozwiązaniu zawartej umowy, w którym zostaną szczegółowo uregulowane zasady zakończenia współpracy pomiędzy pracodawcą (zleceniodawcą) i pracownikiem (zleceniobiorcą). Przed podjęciem decyzji co do zastosowania odpowiednich działań, warto przeprowadzić rozmowę z pracownikiem (zleceniobiorcą) i wspólnie ustalić satysfakcjonujące dla obu stron zasady działania.

Należy również zwrócić uwagę na fakt, że zatrudnienie cudzoziemca wiąże się z dopełnieniem obowiązków informacyjnych przez pracodawcę (np. pisemne powiadomienie wojewody terminie 7 dni w przypadku wykonywania pracy na podstawie zezwolenia na pracę). Kwestia formalności związanych z zatrudnianiem cudzoziemców jest niezwykle istotna, a za niedopełnienia przewidzianych prawem obowiązków, pracodawca obarczony jest karą finansową i zakazem zatrudniania cudzoziemców.