W wyroku z dnia 8 lipca 2019r. NSA rozstrzygnął na niekorzyść podatnika spór dotyczący przesłanek sztuczności działania, stanowiących podstawę do odmowy wydania opinii zabezpieczającej.

W przedmiotowej sprawie, zewnętrzny inwestor (bank włoski) planował nabycie akcji w polskiej, publicznej spółce akcyjnej. Cel inwestora miał być osiągnięty nie w drodze bezpośredniego zakupu akcji spółki, ale poprzez przeprowadzenie kilku powiązanych ze sobą czynności mających nastąpić w okresie około roku. Mianowicie, inwestor utworzył polską spółkę celową, która zakupiła akcje w spółce akcyjnej. Następnie, spółka akcyjna przejęła spółkę celową. Końcowo miało dojść do zbycia akcji własnych przez spółkę akcyjną do inwestora (na moment złożenia wniosku sprzedaż akcji własnych jeszcze nie nastąpiła).

Transakcja sprzedaży akcji własnych skutkowałaby rozpoznaniem przez spółkę akcyjną straty podatkowej w wysokości 429 mln PLN. Spółka akcyjna w drodze sukcesji uzyskała bowiem prawo do zaliczenia do KUP wydatków poniesionych przez spółkę celową na nabycie jej akcji, co w połączeniu z istotnym zmniejszeniem wartości akcji spółki akcyjnej (przejęcie spowodowało „rozwodnienie” kapitału) skutkowałoby możliwością rozpoznania znacznej straty podatkowej na zbyciu akcji własnych.

Spółka skarżąca twierdziła, iż taki zestaw działań pozwolił m.in. na uniknięcie szeregu kosztów, w tym gwarancji bankowej, które musiałyby być poniesione przez inwestora w przypadku bezpośredniego zakupu akcji.

Minister Finansów odmówił wydania opinii zabezpieczającej. W ocenie MF, ewentualne oszczędności stanowiły ok. 1% wielkości wygenerowanej straty podatkowej, więc miały one marginalny charakter. Głównym celem miało być więc wygenerowanie straty podatkowej, a w konsekwencji pomniejszenie podstawy opodatkowania. Stanowisko MF zostało podtrzymane przez WSA.

NSA przychylił się do stanowiska MF i WSA uznając, że rozsądnie działający podmiot powinien dążyć do sprawnego, mało czasochłonnego przeprowadzenia danej transakcji oraz do zwiększania wartości rynkowej akcji a nie ich zmniejszania (jak wskazano wyżej w analizowanym przypadku w wyniku odwrotnego połączenia doszło natomiast do rozwodnienia ceny akcji). W opinii NSA, nadmierna zawiłość transakcji biznesowej, w tym obecność podmiotu pośredniczącego oraz przeprowadzenie bardzo wielu czynności w sytuacji gdy określony cel mógł być osiągnięty w zasadzie jedną czynnością świadczy o sztucznym działaniu.

Przy okazji NSA odniósł się również do zarzutów niezgodności przepisów dotyczących klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania (art.119a – 119f Ordynacji Podatkowej) z Konstytucją RP uznając, że powyższe przepisy nie stoją w sprzeczności z zasadą zaufania do państwa ani nie ograniczają wolności działań gospodarczych.

Wyrok NSA, mimo że niekorzystny dla podatnika, z pewnością jest wartościowy pod kątem tego, jakimi kryteriami kierują się organy i sądy w stosowaniu klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania.