Na początku czerwca 2024 r. na portalu Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw, który wprowadza kilka ważnych modyfikacji w sposobie rozliczeń między spółkami energetycznymi a prosumentami.

Oprócz możliwości wyboru rozliczenia za energię oddaną przez prosumenta na rozliczenie po cenie godzinowej SPOT, obowiązującej w okresach rozliczenia niebilansowania, nowelizacja przynosi ciekawą podatkowo propozycję.

(Dalsza część artykułu pod materiałem wideo)

Zobacz film: Cable pooling i linia bezpośrednia w transformacji energetycznej

Transformacja energetyczna przedsiębiorstw stała się teraz jednym z najważniejszych tematów w biznesie. Jest to stosunkowo nowe zagadnienie, co rodzi wiele niejasności w procesie adaptacji firm do wymogów dotyczących wdrażania kolejnych obowiązków w zakresie odnawialnych źródeł energii.

Gdzie dwa sposoby rozliczania…

W aktualnej rzeczywistości rynkowej stosowane są dwa sposoby rozliczania prosumentów z przedsiębiorstwami energetycznymi za przekazywanie do sieci nadwyżek energii wyprodukowanej we własnych instalacjach wytwórczych.

Pierwszy z nich to net-metering, zwany także „systemem upustowym”. System ten był głównym sposobem rozliczania z prosumentami, których mikroinstalacje przyłączone zostały do sieci przed 31 marca 2022 r. Prosumenci rozliczający się z przedsiębiorstwem energetycznym w tym modelu mogą oddawać do sieci nadwyżki energii bezpłatnie, a następnie bezpłatnie, w ciągu kolejnych 12 miesięcy, bezpłatnie odbierają ok. 80% wolumenu energii, którą sami oddali do sieci. Po 12 miesiącach niewykorzystana nadwyżka energii przepada.

Z kolei w systemie net-billing, stosowanym w rozliczeniach z prosumentami, którzy zostali przyłączeni do sieci od 1 kwietnia 2022 r., prosument oddaje nadwyżki wyprodukowanej energii, które następnie są wyceniane według średniej miesięcznej ceny giełdowej. W tym przypadku, za oddaną do sieci nadwyżkę energii, prosument otrzymuje świadczenie pieniężne. Oprócz tego, 20% wartości energii wprowadzonej do sieci z każdego miesiąca jest oddawana prosumentowi.

…tam trzy podejścia podatkowe

Przez długi czas, przedsiębiorstwa energetyczne oraz prosumenci nie byli świadomi, że każdy system rozliczeń niesie za sobą inne konsekwencje w podatku od towarów i usług.

Jak już wskazaliśmy, net-metering nazywany jest czasem „systemem upustowym”, bowiem niektóre spółki obrotu rozliczają odebraną od prosumenta energię poprzez zastosowanie upustu (obniżki, bonusu) na fakturach dokumentujących sprzedaż temu prosumentowi energii elektrycznej. Innymi słowy, jeśli spółka obrotu dostarczyła do prosumenta energię o wartości 100, ale jednocześnie prosument oddał w poprzednich okresach rozliczeniowych energię o wartości 80, to na fakturze za dostawę energii spółka obrotu stosowała upust o wartości 64. W takim przypadku dochodziło zatem do jednostronnego rozliczenia dwóch transakcji towarowych.

Nie można jednak zapominać o tezach wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 20 czerwca 2013 r. w sprawie C-219/12 Thomas Fuchs1, w którym uznano, że osoba fizyczna, która produkująca energię w instalacji fotowoltaicznej i oddaje ją do sieci, spełnia przesłanki do uznania jej za prowadzącą działalność gospodarczą i podatnika w świetle Dyrektywy VAT.

Jeśli zatem przyjąć, że prosument oddający nadwyżki wyprodukowanej energii elektrycznej do sieci działa w sposób zorganizowany (posiada zainstalowaną, podłączoną do sieci instalację wytwórczą) i ciągły (instalacja jest stale podłączona do sieci) a jego działalność ma charakter zarobkowy, niezależnie od faktycznych uzyskanych korzyści ekonomicznych (otrzymanie upustu, obniżki, świadczenia pieniężnego, innego towaru – w tym energii), to prosument jako podatnik VAT dokonujący czynności opodatkowanej (dostawy towaru) na rzecz innego podatnika VAT (przedsiębiorstwa energetycznego), powinien czynność tę udokumentować fakturą.

Prosumenci, których instalacje zostały podłączone do sieci od II kwartału 2022 r., rozliczają się na zasadach net-billingu, co oznacza, że za oddaną do sieci energię otrzymują wynagrodzenie pieniężne. Coraz częściej świadome ryzyk podatkowych spółki obrotu zastrzegają w umowach z prosumentami, że oddanie przez prosumenta energii do sieci będzie wiązało się z obowiązkiem wystawienia przez prosumenta dokumentu rozliczeniowego – faktury lub choćby rachunku. 

W praktyce dokument rozliczeniowy dostawy dokonane przez prosumenta jest wystawiany raz do roku a za środki ze sprzedaży energii, prosument może rozliczyć ze swoimi należnościami za nabywaną energię elektryczną (potrącenie wzajemnych należności).

Co nowego w podatkach przynosi nowelizacja ustawy o OZE?

W celu zwiększenia opłacalności rozliczeń prosumentów w systemie net-billing, w nowelizacji ustawy o OZE zaproponowano możliwość zmiany sposobu rozliczeń z tego opierającego się o obowiązującą w okresach rozliczenia niezbilansowania średnią miesięczną cenę energii elektrycznej na rynku SPOT, na ten opierający się bezpośrednio o ceny godzinowe.

Ważniejszą podatkowo zmianą dla wszystkich prosumentów rozliczających się w systemie net-billing (czyli wszystkich, którzy zainstalowali jednostkę wytwórczą od 1 kwietnia 2022), jest podniesienie ceny po jakiej oddają oni nadwyżki energii o 23%, a więc o wartość podatku od towarów i usług, który muszą uiszczać przy nabyciu energii.