Oddelegowanie, a praca zdalna – skutki w zakresie ubezpieczeń społecznych

Pod koniec roku 2020 przygotowaliśmy wpis, w którym analizowaliśmy sytuację osoby, wykonującą pracę z terytorium innego kraju. Nasza analiza obejmowała implikacje w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych. Teraz – przyjrzymy się skutkom w zakresie ZUS.

W związku z tym, że zagadnienie to jest skomplikowane, przygotowaliśmy studium przypadku prezentujące kluczowe różnice pomiędzy pracą zdalną, a oddelegowaniem z perspektywy ubezpieczeń społecznych.

Opis przypadku

Pracownik firmy mającej siedzibę w Polsce, od maja 2020 r. wykonywał swoją pracę zdalnie. W sierpniu 2020 r. poinformował pracodawcę, że na czas nieokreślony przenosi się ze swoją rodziną do Czech. Pracodawca zgodził się na taką formę wykonywania pracy. W trakcie tego okresu pracownik przyjechał i pracował w polskim biurze przez okres 14 dni.

Oddelegowanie, a praca zdalna – kiedy można otrzymać zaświadczenie A1?

Zaświadczenie A1 to dokument potwierdzający, że pracownik oddelegowany do innego kraju podlega przepisom o ubezpieczeniach społecznych w kraju macierzystym. Zaświadczenia takie można uzyskać w przypadku mobilności pomiędzy krajami Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Szwajcarii.

Zgodnie art. 11 ust. 3a rozporządzenia (WE) nr 883/2004 — w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (dalej jako „Rozporządzenie”), osoba podlega ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych w tym kraju, na terenie którego, praca jest wykonywana. Niemniej, pracownik oddelegowany ma możliwość odprowadzania składek w kraju macierzystym w określonych w Rozporządzeniu przypadkach.

W przypadku pracownika oddelegowanego, istnieje możliwość uzyskania zaświadczenia A1 w trybie art.12 Rozporządzenia. Wydanie takiego zaświadczenia przez ZUS pozwala na kontynuację opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w Polsce.

Niemniej jednak, w naszym przykładzie pracownik nie został formalnie oddelegowany do pracy.

Oddelegowanie jest bowiem wykonywaniem pracy przez pracownika, który jest tymczasowo skierowany przez pracodawcę do pracy w innym kraju, w celu wykonania umowy zawartej przez pracodawcę z przedsiębiorstwem drugiego kraju. Pracownik może być też oddelegowany do zakładu pracodawcy lub firmy powiązanej. W naszym przypadku te przesłanki nie są spełnione. Co więcej, inicjatorem wyjazdu jest pracownik. W związku z tym, w naszym przypadku, praca jest realizowana zdalnie poza stosunkiem oddelegowania.

Pracodawca nie ma zatem możliwości uzyskania zaświadczenia A1 w trybie art. 12 Rozporządzenia. Oznacza to, że składki na ubezpieczenie społeczne od przychodu uzyskanego za pracę na terytorium Czech, co do zasady, powinny być odprowadzone w Czechach. Wiązać się to może z dodatkowymi obowiązkami po stronie pracodawcy np. obowiązkiem rejestracji w Czechach.

Potencjalnie, jeżeli praca jest realizowana w dwóch krajach np. pracownik podróżuje pomiędzy dwoma krajami, certyfikat A1 może być wydany w trybie art. 13 Rozporządzenia. Do wydania takiego zaświadczenia przez ZUS konieczne jest natomiast, aby co najmniej 25% czasu pracy było realizowane na terytorium Polski (lub 25% wynagrodzenia było wypłacane z polskiej spółki). W związku z tym, nie zawsze taki tryb będzie możliwy.

Jednakże, pracownik ma możliwość ubiegania się o zaświadczenie A1 w trybie art. 16 Rozporządzenia (w tzw. trybie porozumienia wyjątkowego). W trybie tym, zaświadczenie może zostać wydane po otrzymaniu zgody od zagranicznej instytucji ubezpieczeń społecznych.

Praca poza terytorium Unii Europejskiej – gdzie pracownik będzie płacił składki?

Gdy pracownik wyjeżdża poza terytorium Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego czy Szwajcarii – nie ma możliwości uzyskania zaświadczenia A1.

Niemniej jednak, w przypadku, gdy Polska ma zawartą umowę o ubezpieczeniu społecznym z innym krajem, istnieje możliwość pozostania pracownika w systemie ubezpieczeń danego kraju. Szczegółowe zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym określone są w tych umowach.

W sytuacjach, gdy takie umowy nie są natomiast zawarte, zakres podlegania ubezpieczeniom społecznym określany jest na podstawie regulacji wewnętrznych drugiego kraju.

WARTO DOCZYTAĆ: