Przepisy regulujące zasady poboru podatku u źródła budzą wątpliwości od początku ich funkcjonowania. Dodatkowym czynnikiem utrudniającym ich jednolitą wykładnię jest konieczność analizowania często niejasnych pojęć w odniesieniu do aktów unijnych czy umów o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartych z różnymi państwami, których postanowienia mogą być ukształtowane odmiennie.

W wyroku dnia 12 sierpnia 2021 r. o sygn. II FSK 126/19, NSA rozstrzygnęło, jak rozumieć pojęcie beneficial ownera na gruncie przepisów polsko-meksykańskiej UPO, uznając, że zgodnie z wykładnią i celowością przepisów, meksykańska organizacja zrzeszająca twórców filmowych może być właścicielem należności licencyjnych wypłacanych od polskiego stowarzyszenia.

Wyrok ten może być szczególnie ciekawy dla podmiotów dokonujących płatności do tego typu instytucji, nie tylko w zakresie filmów, ale też kultury lub sportu (np. za prawa autorskie, czy prawa do transmisji).

Kwestia wzbudzająca wątpliwości

Jednostka zależna polskiego stowarzyszenia filmowców, specjalizująca się w pozyskiwaniu dzieł od twórców zagranicznych, nawiązała współpracę z meksykańską organizacją zrzeszającą twórców filmowych.

Stowarzyszenie zwróciło się z pytaniem do organu podatkowego o to, czy będzie uprawnione do poboru zryczałtowanego podatku dochodowego od tych wypłat według preferencyjnej, 10% stawki podatku wynikającej z polsko-meksykańskiej UPO.

Stanowisko organów podatkowych

Dyrektor KIS nie zgodził się ze stanowiskiem spółki, wskazał, że polsko-meksykańska UPO uprawnia do zastosowania preferencji jedynie, jeśli odbiorca należności jest ich właścicielem. Meksykańskie stowarzyszenie, w związku z tym, iż przekazuje otrzymane należności do konkretnych twórców, jest jedynie odbiorcą należności licencyjnych, a nie ich właścicielem – nie dochodzi do trwałego, bezzwrotnego i definitywnego przysporzenia. Wobec tego nie może skorzystać z niższej stawki WHT.

Odmienne zdanie sądów

WSA i NSA zgodnie stwierdziły, że interpretacja jest niezgodna z przepisami. Na podstawie UPO, za właściciela należy uznać podmiot mający prawo do dysponowania należnościami licencyjnymi – sąd zaznaczył, że chodzi tu o rzeczywiste dysponowanie należnościami, a nie dysponowanie nimi jedynie w znaczeniu formalnym. Pojęcie właściciela powinno być również definiowane w sposób jednakowy na gruncie różnych przepisów i tym samym nie można analizować go na gruncie polskich przepisów prawa cywilnego, co uczynił organ podatkowy

Istotny był także kontekst sytuacyjny, w jakim działa organizacja. Zrzesza ona twórców, którzy samodzielnie praktycznie nie mogliby dochodzić swoich praw i pobierać opłat licencyjnych. Ponadto, organizacja chroniąca twórców, jak i wszyscy zrzeszeni twórcy są rezydentami podatkowymi tego samego kraju. W związku z tym potencjalne konsekwencje podatkowe wywodzone byłyby dla wszystkich podmiotów z tej samej UPO.

Co więcej, NSA wyraźnie przypomniało, że przepisy dotyczące beneficial ownera mają charakter quasi antyabuzywny, to jest chronią przed unikaniem opodatkowania, czy też wykorzystywaniem pozycji beneficial ownera do transferu należności, które normalnie nie mogłyby skorzystać z tego rodzaju preferencji.

Tymczasem powołaniu organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, takiej jak stowarzyszenie filmowców zarówno w Polsce, jak i Meksyku, w żaden sposób nie można przypisać celu, jakim jest unikanie opodatkowania. W konsekwencji nie ma przeszkód, aby zgodnie z wykładnią celowościową uznać ją za właściciela otrzymywanych należności licencyjnych i tym samym, aby mogła skorzystać z preferencji wynikających z UPO.

Omawiany wyrok jest kolejnym przykładem restrykcyjnego podejścia organów podatkowych do kwestii związanych z wypłatami podlegającymi opodatkowaniu podatkiem u źródła. Sądy administracyjne często stają w tych kwestiach po stronie podatników, prezentując bardziej racjonalne i ekonomicznie uzasadnione podejście do interpretacji przepisów.

Niezależnie, kwestie związane z opodatkowaniem u źródła nadal są dynamiczne i mogą ulegać zmianom w przyszłości. Opublikowany niedawno projekt zmian w ramach Polskiego Ładu z jednej strony łagodzi obowiązujące przepisy (np. ograniczenie stosowania mechanizmu pay and refund), z drugiej natomiast je zaostrza, np. poprzez zawężenie definicji beneficial ownera, czy rozszerzenie definicji należytej staranności, a także poprzez wprowadzenie nieznanego do tej pory podatku od przerzucanych dochodów. Podmioty dokonujące zagranicznych płatności powinny zachować czujność w celu prawidłowego rozliczenia podatkowego transakcji.