Realizowanie inwestycji w zakresie infrastruktury wodno–kanalizacyjnej przy wykorzystaniu umów cywilnoprawnych oraz charakter dobra jakie stanowi taka infrastruktura przemawiają za opodatkowaniem VAT zaliczki na opłatę adiacencką – to sedno uzasadnienia najnowszego wyroku NSA[1].

Przebieg sprawy

Gmina wystąpiła z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej w sprawie dotyczącej budowy kanalizacji sanitarnej, która zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym jest zadaniem własnym jednostki. Zgodnie z przedstawionym opisem sprawy, gmina będzie podpisywała umowy cywilnoprawne z właścicielami działek na których ma powstać infrastruktura. Na podstawie zawieranych umów, właściciele działek będą wpłacali zaliczki na poczet opłaty adiacenckiej. W ocenie gminy, czynności dotyczące poboru ww. zaliczek na opłatę adiacencką nie podlegają opodatkowaniu VAT.

Organ uznał stanowisko gminy za nieprawidłowe, wskazując, że wpłaty zaliczek na poczet opłaty adiacenckiej dokonywane są na podstawie umów cywilnoprawnych, a nie decyzji administracyjnych. Gmina będzie realizowała inwestycję polegającą na budowie kanalizacji, czynność ta jako należności za określone działania gminy będzie podlegała opodatkowaniu VAT.

Wyroki WSA i NSA

Wnioskodawca nie zgodził się ze stanowiskiem organu i wniósł skargę do WSA, który przychylił się do stanowiska gminy, wskazując przy tym, że gmina pobierając zaliczki na poczet opłaty adiacenckiej działać będzie jako organ władzy publicznej, a nie jako podatnik VAT. W ocenie Sądu, kryterium rozróżniającym działanie gminy w charakterze organu władzy publicznej od działania w charakterze podatnika jest to, czy gmina działa jako organ władzy, czy też zachowuje się jak przedsiębiorca, przy czym pobieranie przez gminę zaliczek na poczet opłaty publicznej jaką jest opłata adiacencka, należy uznać za wykonywanie władztwa publicznego.

Z powyższym z kolei nie zgodził się Dyrektor KIS, składając skargę kasacyjną do NSA.
Po rozpoznaniu sprawy, NSA przychylił się do argumentacji organu, wskazując, że z wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej wynika, że celem umów podpisywanych z mieszkańcami jest zapewnienie im stworzenia warunków do podłączenia do kanalizacji. Mieszkańcy bowiem w istocie współfinansują inwestycje w tym zakresie. NSA podkreślił również, że nie ulega wątpliwości, że opłata adiacencka jest opłatą publicznoprawną, jednak dla rozstrzygnięcia jest to bez znaczenia. Decyzja o ustaleniu opłaty adiacenckiej ma bowiem charakter konstytutywny, co oznacza, że przed wydaniem tej decyzji (i zanim stanie się ona ostateczna) nie można mówić o obowiązku jej uiszczenia. Wpłaty dokonywane wcześniej – na podstawie umów cywilnoprawnych – przez właścicieli (użytkowników wieczystych) nieruchomości nie mogą mieć zatem charakteru opłaty publicznoprawnej, na tym etapie wskazane osoby nie mają bowiem żadnego obowiązku jej uiszczania. Mając to na uwadze, w ocenie NSA, gmina zobowiązuje się wykonywać określone czynności na rzecz konkretnej osoby, która za te czynności dokonuje opłaty w umówionej wysokości – w związku z czym dochodzi
do świadczeniem usług – wpłata dokonywana przez drugą stronę umowy jest bowiem wynagrodzeniem za świadczenie usług.

Stanowisko przedstawione w orzeczeniu NSA jest kolejnym z serii tych, które traktują inwestycje w zakresie infrastruktury wodno–kanalizacyjnej jako opodatkowane VAT, co zdaje się rozszerzać zakres tych aktywności gminy, które są podejmowane w ramach działalności gospodarczej.

[1] Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 sierpnia 2021 r. sygn. akt I FSK 399/19.