Organy podatkowe, badając dochowanie przez podatnika należytej staranności, nie mogą koncentrować się na ogólnym spojrzeniu na okoliczności sprawy. Muszą dokonywać oddzielnej i niezależnej oceny wszystkich okoliczności związanych z poszczególnymi transakcjami. Dopiero wówczas mogą wyprowadzić wniosek, co do braku zachowania przez podatnika właściwej w danych warunkach staranności kupieckiej. Tak wynika z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 16 maja 2017 r. sygn. akt I FSK 1565/15.

Sprawa dotyczyła podatnika handlującego złomem. Organy stwierdziły, że nie może on odliczyć VAT, ponieważ jego dostawcy nie byli właścicielami złomu, który rzekomo sprzedały spółce. Zdaniem organów, spółka nie dochowała należytej staranności w kontaktach z tymi kontrahentami ze względu na takie okoliczności jak: płatność za towar gotówką, brak informacji o źródłach pochodzenia towaru oraz duża wartość przeprowadzonych transakcji.

Spór trafił w końcu przed Naczelny Sąd Administracyjny. Sąd stwierdził, że postępowanie podatkowe w niniejszej sprawie przeprowadzone zostało nieprawidłowo. NSA w wyroku zwrócił uwagę, że specyfika VAT wymaga, aby analiza dochowania przez podatnika należytej staranności była czyniona w odniesieniu do poszczególnych transakcji z konkretnymi kontrahentami w poszczególnych miesiącach. Okoliczności towarzyszące transakcjom zawartym z jednym kontrahentem nie muszą być bowiem identyczne, jak te dotyczące innych kontrahentów. Dlatego też, finalny wniosek dotyczący dochowania lub nie należytej staranności musi uwzględniać wszystkie uwarunkowania dotyczące każdej z tych transakcji osobno.

W odniesieniu do okoliczności dochowania należytej staranności wskazano, że drobne odstępstwa od przyjętej procedury weryfikacyjnej przez podatnika, gdy nie zmieniają wyniku procedury nie mogą świadczyć o złej wierze podatnika. Dodatkowo stwierdzono, że prowadząc postępowanie konieczne jest dokonanie przez organy analizy sposobu prowadzenia działalności podatnika, przyjętego modelu transakcyjnego oraz zbadanie czy zawieranie i realizacja zakwestionowanych transakcji odbiegały od pozostałych transakcji podatnika.

Opisany wyrok NSA potwierdza ugruntowaną linię orzeczniczą Trybunału Sprawiedliwości o konieczności badania cech każdej z odrębnych transakcji. To również bardzo ważne rozstrzygnięcie, w kontekście tego, o czym pisaliśmy we wcześniejszych wpisach – zdaniem NSA podatnik powinien zweryfikować kontrahenta dopiero wówczas, gdy z okoliczności danej transakcji powstaje wątpliwość, co do zgodności jego działań z prawem.