Nie opadł jeszcze kurz powstały w związku z wejściem w życie pierwszego pakietu SLIM VAT, a Ministerstwo Finansów przygotowało już kolejny pakiet uproszczeń w podatku od towarów i usług – tzw. SLIM VAT 2. Ma on być odpowiedzią na postulaty zgłaszane przez przedsiębiorców oraz efektem rozwiązań uszczelniających wdrożonych w ostatnich latach.

Opublikowane 18 lutego 2021 r. propozycje i kierunki zmian składają się z 5 bloków, obejmujących łącznie 15 uproszczeń. Są to głównie regulacje o charakterze doprecyzowującym i uzupełniającym, niemniej znalazły się wśród nich rozwiązania istotnie zmieniające sytuację podatników. Zgodnie z intencją Ministerstwa Finansów, większość uproszczeń przewidzianych w pakiecie SLIM VAT 2 ma wejść w życie od 1 października 2021 roku, a część od początku następnego roku.

Poniżej prezentujemy krótki opis zmian największego – w naszej ocenie – kalibru.

Prawo do odliczenia VAT z tytułu importu usług

Projekt przewiduje rezygnację z konieczności rozliczenia podatku należnego z tytułu importu usług w terminie 3 miesięcy jako warunku do odliczenia VAT naliczonego w tym samym okresie rozliczeniowym co deklarowany VAT należny.

Zgodnie bowiem z obowiązującym stanem prawnym, podatnicy, którzy rozliczą VAT należny z tytułu importu usług po upływie tego terminu, pozbawieni są prawa do wykazania VAT naliczonego w tej samej deklaracji podatkowej, w której rozliczają podatek należny. W takim przypadku podatek naliczony może zostać wykazany jedynie „na bieżąco”. Powoduje to negatywne konsekwencje w postaci konieczności wstecznego wykazania jedynie kwoty VAT należnego. To z kolei może prowadzić do powstania zaległości podatkowej, a tym samym do obowiązku zapłaty odsetek.

Planowana zmiana jest więc w istocie powrotem do zasad obowiązujących przed 1 stycznia 2017 r. i uwzględnieniem opinii wskazujących, iż przedmiotowe ograniczenie może być niezgodne z przepisami prawa unijnego, a w szczególności z zasadą neutralności VAT.

Ulga na złe długi

Ministerstwo Finansów planuje kilka modyfikacji przepisów o uldze na złe długi. Po pierwsze, MF dostosuje przepisy ustawy o VAT do orzeczenia TSUE z dnia 15 października 2020 r. w sprawie C-335/19, w którym Trybunał stwierdził niezgodność polskich regulacji w obszarze ulgi na złe długi z Dyrektywą VAT. Więcej o tym orzeczeniu pisaliśmy w jednym z wpisów na naszym blogu.

W wyniku realizacji orzeczenia Trybunału, pakiet SLIM VAT 2 zniesie obecne wymogi zastosowania ulgi w zakresie tego, by dłużnik na moment dostawy towarów / świadczenia dla niego usług oraz na dzień poprzedzający korektę deklaracji przez wierzyciela (i) był zarejestrowanym czynnym podatnikiem VAT; (ii) nie był w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, upadłościowego lub w likwidacji.

MF dalej chce jednak utrzymać wymóg, by na dzień poprzedzający złożenie korekty wierzyciel pozostawał zarejestrowanym podatnikiem VAT.

Ponadto, resort rozważa również dopuszczenie stosowania ulgi w przypadku, gdy nabywcą (dłużnikiem) są osoby fizyczne lub podatnicy VAT korzystający ze zwolnienia. W tym przypadku jednak Ministerstwo chce wprowadzić dodatkowe elementy zabezpieczające przed wykorzystywaniem ulgi na złe długi w celach oszustw lub wyłudzeń VAT – korekty będzie można dokonać, jeżeli wierzytelność zostanie potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana do postępowania egzekucyjnego lub wierzytelność zostanie wpisana do krajowego rejestru długów lub wobec dłużnika ogłoszono upadłość konsumencką. Użyty w tym zakresie spójnik „lub” sugeruje, że wystarczy spełnienie tylko jednej z tych przesłanek, co nie do końca koresponduje z treścią przygotowanego uzasadnienia zmian – warto by w toku prekonsultacji ta kwestia została jednoznacznie doprecyzowana.

Dodatkowo, pakiet zakłada również wydłużenie terminu na skorzystanie z mechanizmu z 2 do 3 lat od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność licząc od końca roku, w którym została ona wystawiona.

Łatwiejszy wybór opcji opodatkowania w obrocie nieruchomościami

SLIM VAT 2 zakłada także wprowadzenie możliwości złożenia oświadczenia o wyborze opodatkowania VAT w przypadku dostawy budynków, budowli lub ich części bezpośrednio w akcie notarialnym.

Obecnie rezygnacja ze zwolnienia może nastąpić wyłącznie poprzez złożenie właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego, przed dniem dokonania dostawy, zgodnego oświadczenia zbywcy i nabywcy, iż wybierają opodatkowanie VAT. Choć orzecznictwo sądów administracyjnych zaczęło już liberalizować to podejście, wskazując właśnie na możliwość zawarcia oświadczenia w akcie notarialnym (por. np. wyrok NSA z dnia z 14 marca 2018 r., sygn. I FSK 854/16).

Wprowadzenie powyższej zmiany oznaczać będzie usankcjonowanie w przepisach ustawy o VAT opisanego rozwiązania. Podatnicy dokonujący wyboru opodatkowania VAT nieruchomości w akcie notarialnym byliby więc zwolnieni z obowiązku składania oświadczenia do naczelnika urzędu skarbowego – aczkolwiek, jeśli mieliby taką preferencję, dalej będą mogli przygotowywać i składać odrębne oświadczenie wg dotychczasowych zasad. Potencjalnie może to być korzystne, gdy nabywca będzie chciał szybko uzyskać zwrot zapłaconego VAT – właściwy dla niego naczelnik US szybciej w ten sposób zostanie zawiadomiony o wyborze opodatkowania transakcji (który to wybór, sam w sobie, dalej pozostaje warunkiem skutecznej rezygnacji ze zwolnienia z VAT), niż w przypadku oczekiwania na otrzymanie wypisu aktu notarialnego od notariusza.

Korekty „in minus” w przypadku importu usług oraz WNT

Pakiet zakłada uregulowanie zasad dotyczących okresu, w którym podatnik powinien rozliczyć korektę obniżającą podstawę opodatkowania w przypadku importu usług oraz WNT. Aktualnie bowiem – w związku z brakiem ustawowych regulacji w tym zakresie – podatnicy bazują na praktyce organów podatkowych i orzecznictwie sądów administracyjnych.

Planowana nowelizacja ma natomiast jednoznacznie potwierdzić i uporządkować tę praktykę. Tym samym, w ustawie o VAT wprost znaleźć się ma przepis wiążący moment ujęcia korekty z momentem powstania jej przyczyny. Tym samym:

  • korekta spowodowana przyczynami powstałymi już na etapie zawarcia danej transakcji (np. błędnie określona cena, ilość) będzie musiała zostać rozliczona w deklaracji podatkowej za okres, w którym wykazano pierwotną transakcję,
  • korekta spowodowana przyczynami zaistniałymi już po dokonaniu transakcji (np. udzielenie dodatkowego rabatu czy skonta) będzie rozliczana na bieżąco, w deklaracji za miesiąc zaistnienia przyczyny korekty.

Korekta po stronie VAT należnego będzie wiązała się z obowiązkiem dokonania analogicznej korekty po stronie VAT naliczonego w tym samym okresie. Ministerstwo Finansów nie zwróciło jednak uwagi, że przepis, który miałby wprowadzić tę zasadę (nowy ust. 19c w art. 86 ustawy o VAT), został już „zaplanowany” w innej szykowanej na październik 2021 r. nowelizacji dotyczącej faktur ustrukturyzowanych (więcej o tym projekcie pisaliśmy już na naszym blogu). W toku prac nad SLIM VAT 2 należałoby więc uporządkować numerację nowych przepisów dla obu projektów.

Pozostałe propozycje zmian

Spośród pozostałych rozwiązań, przewidzianych w pakiecie SLIM VAT 2, warto też wskazać na:

  • możliwość odliczenia VAT naliczonego – gdy nie dokona się tego na bieżąco – nie tylko w drodze korekty okresu, w którym powstało prawo do odliczenia (tak jest obecnie), ale także w ramach korekty jednego z trzech następnych okresów rozliczeniowych (dwóch – w przypadku podatników rozliczających się kwartalnie), co może przyczynić się do mniejszej liczby koniecznych korekt,
  • wydłużenie terminu na złożenie informacji VAT-26 celem pełnego odliczenia VAT na samochody wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej,
  • likwidację instytucji duplikatu faktur (i zastąpienie ich po prostu kolejnym egzemplarzem danej faktury),
  • uproszczenie wymogów dla faktur korygujących – nie będą musiały być oznaczane wyrazami „faktura korygująca” lub „korekta” i nie będą musiały wskazywać na przyczynę korekty,
  • umożliwienie wystawiania zbiorczych faktur korygujących tylko dla niektórych dostaw w danym okresie, czy też
  • wydłużenie terminu na wystawienie faktury przed dostawą towaru / wykonaniem usługi – z obecnych 30 do 60 dni.

SLIM VAT 2 znajduje się obecnie w fazie prekonsultacji. Uwagi i opinie można zgłaszać do 1 marca 2021 r.