Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) w wyroku z dnia 3 czerwca 2015 r. (sygn. akt II FSK 3272/14) oddalił skargę kasacyjną podatnika od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (WSA) w Warszawie z dnia 27 czerwca 2014 r. (sygn. akt III SA/Wa 1384/14) potwierdzając, że wynagrodzenie za udzielenie pożyczki ustalone jako procent zysku nie może być uznane za odsetki, a w konsekwencji za podatkowy koszt uzyskania przychodu.

Sprawa dotyczyła udzielenia finansowania polskiej spółce przez niepowiązany podmiot holenderski. W umowie regulującej transakcję strony wskazały, że finansowanie zostanie w całości przeznaczone na zakup gruntów oraz rozwój na nich projektu deweloperskiego. Ponadto, spółce holenderskiej zapewniono możliwość kontroli sposobu i efektywności wykorzystania środków finansowych przeznaczonych na realizację projektu. Wynagrodzenie transakcji strony ustaliły w postaci 2 elementów: odsetek w wysokości 15% kapitału rocznie oraz „odsetek uczestniczących” w wysokości 20% zysku zrealizowanego przez spółkę na realizacji projektu deweloperskiego przyznawanych w momencie zakończenia projektu (mechanizm powszechnie stosowany w tzw. pożyczkach partycypacyjnych czyli profit participation loans). Spółka we wniosku o interpretację indywidualną przyjęła stanowisko, że odsetki w całości powinny zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodu, gdyż odsetki uczestniczące są dalszymi odsetkami od części kapitałowej pożyczki, a przyjęty mechanizm ich wyznaczenia to jedynie techniczny sposób kalkulacji wysokości odsetek.

Zdaniem Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie uznanie odsetek uczestniczących za koszty uzyskania przychodu jest niezasadne, gdyż uprawnienia podmiotu udzielającego finansowanie przekraczają uprawnienia pożyczkodawcy, które wynikają z art. 720 k.c. oraz z uwagi na sposób ich kalkulacji, tj. uzależnienie wypłaty odsetek od sukcesu ekonomicznego przedsięwzięcia. Oba te elementy zbliżają bowiem charakter współpracy między podmiotami do zarządzania inwestycją – projektem deweloperskim, a nie do transakcji udzielenia pożyczki.

WSA w Warszawie (sygn. III SA/Wa 1141/11) uznał, że dyrektor IS przekroczył swoje uprawnienia, sugerując, że spółki zawarły cichą umowę współpracy. Jednak NSA (sygn. II FSK 942/12) przyznał rację dyrektorowi IS i skierował sprawę do ponownego rozpatrzenia przez WSA. W kolejnym wyroku WSA opowiedział się za brakiem możliwości zaliczenia odsetek uczestniczących do kosztów uzyskania przychodu, podając następujące argumenty:

• zgodnie z utartą w polskim orzecznictwie definicją odsetek (sąd powołał się na definicję zawartą w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z 5 kwietnia 1991 r., sygn. III CZP 21/91), odsetki muszą być obliczane za pomocą stopy procentowej i w stosunku do kapitału - przy uzależnieniu wynagrodzenia od zysku lub obrotu wynagrodzenie nie stanowi odsetek;
• z uwagi na brak powiązania wydatku z wysokością uzyskanych środków finansowych nie można go uznać za poniesiony w celu osiągnięcia przychodu, a jedynie za poniesiony dla większej pewności uzyskania finansowania przez spółkę;
• rola spółki holenderskiej, przekraczająca typowe uprawnienia pożyczkodawcy dodatkowo oddala transakcję od pożyczki.

Powyższa interpretacja przepisów nie jest spójna z wyrokiem z 25 lutego 2015 r. (sygn. II FSK 101/13) dotyczącym podatku dochodowego od osób fizycznych, w którym NSA stwierdza, że za odsetki od pożyczek uznać należy wszelkiego rodzaju wynagrodzenie za korzystanie z cudzego kapitału, niezależnie od sposobu i formy ich obliczania. Należy przy tym zauważyć, że wynagrodzenie pożyczkodawcy ustalone jako procent od zysku jest częstą praktyką na zachodzie przy wspomnianych wcześniej pożyczkach partycypacyjnych.

Odnosząc się do spełnienia warunku powiązania kosztu z przychodem podatkowym, z perspektywy podatnika koszty finansowania kalkulowane w formie odsetek uczestniczących mają na celu zabezpieczenie źródeł przychodów, podobnie jak w części kalkulowanej jako procent od kapitału. Z ekonomicznego punktu widzenia tak skonstruowane finansowanie jest ponadto korzystniejsze dla podatnika, który zostanie obciążony dodatkowymi odsetkami tylko w przypadku, gdy finansowany projekt odniesie sukces. W przeciwnym razie projekt nie wygeneruje dochodów, nie dając tym samym podstawy do kalkulacji dodatkowych odsetek, które podatnik musiałby ponieść przy standardowym mechanizmie kalkulacji opartym o kapitał.

Zaprezentowane przez organy rozumienie przepisów ogranicza swobodę podatnika w wyborze sposobu ustalania wynagrodzenia w transakcjach finansowych, które związane jest m.in. z celem finansowania oraz z ryzykiem, jakie pociąga za sobą udzielenie pożyczki (kredytu) i możliwość późniejszej niewypłacalności dłużnika. Z uwagi na ryzyko zakwestionowania odsetek jako kosztów uzyskania przychodu, mimo ich zapłaty lub skapitalizowania, rekomendujemy uważne przeanalizowanie warunków uzyskania finansowania oraz odzwierciedlających je zapisów w umowie.

Interesuje Cię ten temat? Skontaktuj się z autorem artykułu.