Art. 56 § 4 kks, art. 80a § 2 kks, art. 79 § 2 kks – te i jeszcze kilka innych przepisów Kodeksu karnego skarbowego pozwala organom podatkowym wszczynać wobec podatników i płatników postępowania karne skarbowe za najmniejsze nawet opóźnienia w wywiązywaniu się z obowiązków sprawozdawczych wobec Państwa. Oczywiście skazanie przez sąd podatnika za opóźnienie w złożeniu deklaracji o jeden, dwa czy nawet trzy dni jest mało prawdopodobne, jednak zanim doszłoby do prawomocnego umorzenia postępowania karnego może upłynąć dużo czasu, a postępowanie będzie kosztować podatnika (oskarżonego) sporo nerwów. Aby tego uniknąć, warto rozważyć złożenie do urzędu skarbowego tzw. czynnego żalu.

Instytucja czynnego żalu jest uregulowana w art. 16 § 1 kks. W myśl przywołanego przepisu, nie podlega karze ten kto po popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego zawiadomił o tym organ ścigania. A skoro zawiadamiający nie podlega karze to organ ścigania nie ma prawa też wszczynać postępowania karnego (wynika to wprost z art. 17 § 1 pkt 4 Kodeksu postepowania karnego).

Kolejne paragrafy wskazanego przepisu określają warunki i obostrzenia skuteczności czynnego żalu, jednakże ich spełnienie nie powinno stwarzać, świadomemu ich istnienia podatnikowi, większych trudności.

Po pierwsze, pamiętać należy, że czynny żal możemy złożyć pisemnie lub ustnie do protokołu. Zawiadomienie powinno wskazywać wszystkie istotne okoliczności czynu zabronionego, w tym osoby współdziałające w jego popełnieniu (ewentualnie możemy zaznaczyć, że działaliśmy sami).

Po drugie, jeżeli popełniony przez nas czyn zabroniony wiązał się z niezapłaceniem lub zaniżeniem należności podatkowej, wówczas winniśmy tę należność we wskazanym przez organ terminie uiścić.

Po trzecie, co nie wynika wprost z przepisu art. 16 kks, a z ogólnych założeń prawa karnego, czynny żal składamy w imieniu własnym, a nie np. w imieniu zarządzanej przez nas spółki (albowiem wyłącznie konkretnej osobie fizycznej, może zostać przypisana wina, a co za tym idzie i odpowiedzialność karna skarbowa).

Po czwarte, czynny żal musimy złożyć w czasie, kiedy organ ścigania nie miał jeszcze udokumentowanej wiadomości o naruszeniu przez nas przepisów. Co istotne, w praktyce dowodem na istnienie takiej udokumentowanej wiadomości nie musi być wezwanie lub informacja wysłana do podatnika, a wystarczy jedynie np. notatka służbowa lub zawiadomienie wewnątrzurzędowe przekazane przez pracownika komórki wymiarowej (podatkowej) do pracownika komórki karnej-skarbowej. Drugim ograniczeniem czasowym dla podatnika jest moment rozpoczęcia przez organ ścigania czynności służbowych zmierzających do ujawnienia czynu zabronionego (np. kontrola lub przeszukanie). Złożenie czynnego żalu po zaistnieniu którejkolwiek z powyższych okoliczności jest niestety bezskuteczne.

W tym kontekście warto podkreślić, że czynny żal należy złożyć najpóźniej wraz ze złożeniem spóźnionej deklaracji podatkowej lub innego dokumentu wymaganego przez przepisy prawa podatkowego. W sytuacji gdy podatnik najpierw składa spóźnioną deklarację podatkową, a następnie czynny żal, to zdaniem organów podatkowych taki czynny żal nie wywołuje skutków prawnych. Wynika to z faktu, że w momencie złożenia czynnego żalu organ podatkowy de facto był już w posiadaniu dokumentów świadczących o popełnieniu przez podatnika wykroczenia skarbowego.

Inne zawężenie skuteczności czynnego żalu wiąże się z podmiotem go składającym. Z dobrodziejstwa czynnego żalu skorzystać nie może osoba, która kierowała popełnieniem czynu zabronionego, polecała jego wykonanie osobie od siebie uzależnionej, zorganizowała lub kierowała grupą przestępczą mająca za cel dokonywanie przestępstw skarbowych albo dopuściła się prowokacji wobec innej osoby.

Co ważne, skuteczność czynnego żalu nie jest w żaden sposób ograniczona od strony przedmiotowej. To znaczy, że z instytucji tej możemy skorzystać niezależnie od tego jaki czyn zabroniony przewidziany przez przepisy kodeksu karnego skarbowego popełnimy. O ile tylko spełnione zostaną wszystkie wymienione powyżej przesłanki, wystosowane w odpowiednim czasie do organu ścigania zawiadomienie pozwoli nam uchronić się od nieprzyjemnej i czasochłonnej procedury karnoskarbowej.

 

Interesuje Cię ten temat? Skontaktuj się z autorem artykułu.