Na tak postawione pytanie odpowiedziała Rzecznik Generalna (dalej: RG) Laila Medina w ubiegłotygodniowej opinii wydanej w polskiej sprawie C-250/21. Mowa tu o pytaniu prejudycjalnym, wystosowanym do TSUE przez NSA, dotyczącym możliwości stosowania zwolnienia z VAT dla usług udzielania kredytów, pośrednictwa kredytowego lub zarządzania kredytami do umów o subpartycypację.

Choć stanowiska Trybunału w przedmiotowym zakresie możemy się spodziewać dopiero za kilka miesięcy, to już teraz warto zapoznać się z omawianą opinią, wydaną po wysłuchaniu stron na rozprawie 24 marca 2022 roku.

Czego dotyczy postępowanie przed TSUE?

Zanim przejdziemy do wniosków z opinii, warto przypomnieć krótko genezę rozpatrywanej sprawy.

Spór w sprawie zainicjował wniosek o wydanie indywidualnej interpretacji prawa podatkowego złożony przez jeden z funduszy inwestycyjnych. W ramach prowadzonej działalności fundusz zamierzał zawierać z bankami lub innymi funduszami inwestycyjnymi (tzw. inicjatorami) umowy o subpartycypację, o których mowa w ustawie o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi. Na ich podstawie fundusz (tzw. subpartycypant) dokonywałby na rzecz inicjatorów zapłaty określonej w umowie kwoty w zamian za zobowiązanie inicjatorów do przekazania na jego rzecz wszystkich wpływów z udzielanych przez nich na tej podstawie pożyczek. Wierzytelności z tytułu pożyczek pozostawałyby w aktywach inicjatorów, jednak ryzyko związane z niewypłacalnością dłużnika zobowiązanego z tytułu pożyczki zostałoby przeniesione w całości na subpartycypanta.

Fundusz stał na stanowisku, że w rozpatrywanym przypadku ma możliwość zastosowania zwolnienia przewidzianego w art. 43 ust. 1 pkt 38 lub 39 ustawy o VAT. Z taką oceną nie zgodził się Minister Finansów. Do oceny prawnej podatnika przychylił się jednak sąd I instancji, który wskazał, że umowa o subpartycypację stanowi w rzeczywistości instrument finansowy podobny do umowy pożyczki i jest objęta zwolnieniem z VAT. Finalnie sprawa trafiła na wokandę NSA, który postanowił skierować do TSUE następujące pytanie prejudycjalne:

Czy art. 135 ust. 1 lit. b) Dyrektywy VAT należy interpretować w ten sposób, że zwolnienie, które przepis ten przewiduje dla transakcji dotyczących udzielania kredytów, pośrednictwa kredytowego lub zarządzania kredytami, ma zastosowanie do opisanej w postępowaniu głównym umowy o subpartycypację?

Jakie stanowisko prezentuje RG?

Przede wszystkim Rzecznik przypomniała, że zwolnienia przewidziane art. 135 ust. 1 Dyrektywy VAT są autonomicznymi pojęciami prawa UE, które służą unikaniu rozbieżności w stosowaniu systemu VAT w poszczególnych państwach członkowskich, co rzutuje na określone zasady ich wykładni i ścisłej interpretacji.

W tym kontekście RG przeprowadziła szeroką analizę pojęcia „udzielania kredytów” pod kątem wykładni językowej, systemowej i celowościowej. Zwróciła między innymi uwagę, że transakcja stanowiąca przedmiot w sprawie różni się od klasycznej umowy kredytowej dwoma elementami: (i.) trójstronny charakter transakcji w rozpatrywanej sprawie charakteryzuje się brakiem roszczenia subpartycypanta wobec dłużnika podstawowego, ponieważ subpartycypantowi nie przysługuje prawo dochodzenia niespłaconej pożyczki; (ii.) w klasycznej umowie kredytowej powszechne jest wniesienie przez dłużnika gwarancji i zabezpieczeń.

To właśnie element umów o subpartycypację związany z przeniesieniem ryzyka niewykonania zobowiązania przez dłużnika pierwotnego wzmocniony argumentacją natury systemowej i celowościowej zdaje się rzutować na negatywne stanowisko RG co do możliwości stosowania zwolnienia z tytułu udzielania kredytów do ww. umów.

Wykluczając możliwość stosowania zwolnienia dla udzielania kredytów wobec umów o subpartycypację, RG nie zamyka jednak całkowicie drogi do zwolnienia przedmiotowych umów na podstawie innych regulacji niż wskazane w pytaniu prejudycjalnym. Podnosi bowiem, że z uwagi na sygnalizowany powyżej element przejęcia ryzyka przez subpartycypanta, niewykluczone jest jednak, że umowy te mogą podlegać zwolnieniu na podstawie innych regulacji, na przykład 135 ust. 1 lit. f) Dyrektywy VAT dotyczącego transakcji, których przedmiotem są akcje, udziały w spółkach lub związkach, obligacje i inne papiery wartościowe.

Jaka jest propozycja odpowiedzi na pytanie prejudycjalne?

W konsekwencji, RG proponuje TSUE udzielenie następującej odpowiedzi na pytanie prejudycjalne:

Artykuł 135 ust. 1 lit. b) Dyrektywy VAT należy interpretować w ten sposób, że zwolnienie, które przepis ten przewiduje dla transakcji odnoszących się do udzielania kredytów, pośrednictwa kredytowego oraz zarządzania kredytami, nie ma zastosowania do świadczenia usług na podstawie opisanej w postępowaniu głównym umowy o subpartycypację, na mocy której subpartycypant zobowiązuje się zapłacić inicjatorowi z góry określoną kwotę w zamian za otrzymywanie przez cały okres obowiązywania tej umowy wpływów z wierzytelności z tytułu pożyczki podstawowej udzielonej dłużnikowi podstawowemu, ponieważ ten przepis nie obejmuje przeniesienia ryzyka kredytowego przez inicjatora na subpartycypanta, co stanowi – z zastrzeżeniem dokonania weryfikacji przez sąd odsyłający – istotną część tej transakcji.

Z niecierpliwością czekamy jakie stanowisko zajmie TSUE w rozpatrywanej sprawie. Bez wątpienia jednak wyrok nie tylko okaże się istotny dla branży finansowej, ale stanowić będzie również kolejny krok ku jednolitej unijnej wykładni w obszarze zwolnień dla usług finansowych. Temat ten już niejednokrotnie był przedmiotem orzecznictwa TSUE, jednak nadal budzi wątpliwości zarówno po stronie podatników, jak i organów podatkowych.

Sprawdź nasze kursy online na CRIDOTEKA: