Ustawa o sygnalistach reguluje prawa i ochronę osób zgłaszających naruszenia przepisów oraz nieprawidłowości w miejscu pracy również w Niemczech. Ponieważ dyrektywa UE w sprawie sygnalistów wymagała od państw członkowskich przyjęcia krajowych przepisów chroniących osoby ujawniające naruszenia przepisów UE do grudnia 2021 r., Niemcy wdrożyły dyrektywę UE w sprawie sygnalistów, co stanowi ważny krok w kierunku rozszerzenia zabezpieczeń dla osób zgłaszających niewłaściwe postępowanie. Co prawda po znacznych opóźnieniach, wśród innych państw członkowskich (Czechy, Estonia, Hiszpania, Włochy, Luksemburg, Węgry i Polska)[1]. Niemiecka ustawa o ochronie sygnalistów (HinSchG) ostatecznie weszła w życie w lipcu 2023 roku[2].

Ustawa o sygnalistach — kiedyś i dziś

Przed wejściem ustawy o sygnalistach, Niemcy były (i nadal są) dobrze znane z rygorystycznego i kompleksowego systemu prawnego. Niemiecka tradycja prawa cywilnego sięga wieków wstecz i opiera się na szczegółowych skodyfikowanych zasadach i procedurach. Przy tym pewność prawa i spójność są nadrzędnymi zasadami. Solidne orzecznictwo Niemiec w różnych dziedzinach, od prawa handlowego po przepisy dotyczące ochrony środowiska, czyni ich system prawny jednym z najbardziej wyrafinowanych i skrupulatnych w Unii Europejskiej. Staranne stosowanie prawa stało się zakorzenione w niemieckim społeczeństwie i zarządzaniu. Ta silna tradycja rządów prawa zapewniła solidne podstawy, gdy Niemcy wdrażają dyrektywę UE w sprawie informowania o nieprawidłowościach do swoich skrupulatnych ram prawnych.

Niemniej jednak, jeśli chodzi o ustawę o sygnalistach w Niemczech, prawo było raczej ograniczone. Istniały tylko przepisy sektorowe dotyczące usług finansowych i ochrony tajemnic handlowych. Sądy w dużej mierze opierały się na wytycznych Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC). W rezultacie pozostawiało to znaczną niepewność co do praw i zabezpieczeń dla sygnalistów.

Nowe prawo dot. ustawy o sygnalistach ma na celu zapewnienie większej jasności w zakresie dopuszczalnych ujawnień i ochrony. Od wymogów dla firm w zakresie wdrażania wewnętrznych procedur raportowania, po zakazy i sankcje za odwet na sygnalistach. Jak w każdym innym kraju, zmiany następują powoli, ale systematycznie.

Whistleblowing w praktyce

Jeden z najgłośniejszych przypadków whistleblowingu w Niemczech dotyczył Pav'a Gill'a, który był kierownikiem w firmie Wirecard świadczącej usługi finansowe. W 2016 r. wykrył on nieprawidłowości księgowe wskazujące na oszustwo i zgłosił sprawę wewnętrznie. Wirecard nie przeprowadził jednak dochodzenia i zatuszował niewłaściwe postępowanie. Skłoniło to Gilla do zwrócenia się do mediów, aby wytrwać w ujawnianiu oszustwa pomimo prób zastraszania. W 2020 roku Wirecard ostatecznie upadł po przyznaniu się do wielomiliardowych dziur księgowych. Ujawnienie informacji przez Gilla doprowadziło do aresztowania dyrektora generalnego, choć sam spotkał się z szeroko zakrojonymi działaniami odwetowymi. Jego niezłomne ujawnienie prawdy pomimo ryzyka odwetu pokazuje wytrwałość wymaganą od sygnalistów.

Pomimo silnych tradycji rządów prawa w Niemczech, obserwatorzy zauważają, że sygnaliści nadal stoją przed poważnymi wyzwaniami. Zmiana rzeczywistości dla nich wymaga jednak rygorystycznego egzekwowania ustawy o sygnalistach, dostępu do wymiaru sprawiedliwości i przeciwdziałania kulturowym czynnikom zniechęcającym do mówienia o nadużyciach. Wzmocnienie praw sygnalistów może promować odpowiedzialność i uczciwość w niemieckim sektorze publicznym i prywatnym.

Stałe wsparcie jest niezbędne do zapewnienia prawdziwego bezpieczeństwa - od poufności po niezależne dochodzenie w sprawie zgłoszeń. Ponieważ ustawa o sygnalistach odgrywa istotną rolę w zakresie odpowiedzialności, Niemcy mają teraz ramy, na których można się oprzeć, umożliwiając tym, którzy podejmują ryzyko ujawnienia niewłaściwego postępowania.

[1] https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_23_703

[2] Hinweisgeberschutzgesetz in Kraft getreten

Sprawdź również >>>System ochrony sygnalistów. Przegląd regulacji prawnych - Francja

Zobacz film: Badanie trzeźwości pracownika. Jak wprowadzić i przeprowadzić?

Film nie tylko tłumaczy, dlaczego badanie trzeźwości pracownika jest istotne, ale także pokazuje, jak przeprowadzić je skutecznie. Pracownicy dowiedzą się, jakie są ich prawa i obowiązki w kontekście tych badań. Pracodawcy otrzymają wskazówki dotyczące zachowania pełnej zgodności z obowiązującymi przepisami. Zapraszamy na film Kacpra Królikowskiego.