Hiszpania niedawno przyjęła przepisy dostosowujące do unijnej dyrektywy o sygnalistach. Stanowi to ważny krok w kierunku wzmocnienia ochrony osób zgłaszających nieprawidłowości. Mimo znacznych opóźnień, hiszpańska ustawa 2/2023 transponująca dyrektywę o sygnalistach weszła w życie w lutym 2023 roku. Ustawa ma na celu zapewnienie odpowiednich zabezpieczeń przed odwetem dla sygnalistów ujawniających naruszenia prawa UE lub prawa hiszpańskiego, które zagrażają interesowi publicznemu. [1]

Prawo w Hiszpanii

Hiszpania posiada wyrafinowane ramy prawa cywilnego, które kładą nacisk na kompleksowe kodeksy prawne i doktrynę. Jest dumna ze swojej rygorystycznej tradycji orzeczniczej, która zapewnia spójność i pewność. Ta silna podstawa w skrupulatnym stosowaniu zasad prawa cywilnego zapewnia Hiszpanii solidną podstawę do włączenia dyrektywy UE o sygnalistach do jej kompleksowego systemu prawnego.

Sygnaliści mogą ujawniać informacje wewnętrznie kierownictwu lub działom ds. zgodności, jeśli istnieją wewnętrzne procedury zgłaszania. Takie wewnętrzne kanały muszą zostać wdrożone przez prywatne firmy zatrudniające ponad 50 pracowników i wszystkie podmioty sektora publicznego od 13 czerwca 2023 roku. Zewnętrznie mogą oni zwrócić się do publicznych kanałów zgłaszania nieprawidłowości nadzorowanych przez Autoridad Independiente de Protección del Informante (AAI) lub przez odpowiednie władze regionalne.[2] Co ważne, prawo zakazuje działań odwetowych i wprowadza kary dla podmiotów, które karzą sygnalistów. Eksperci twierdzą jednak, że nadal istnieją niedociągnięcia w zakresie ochrony anonimowości i mechanizmów egzekwowania prawa.

Przed wprowadzeniem dyrektywy o sygnalistach

Przed wejściem w życie dyrektywy o sygnalistach, ochrona sygnalistów w Hiszpanii była ograniczona przez niektóre przepisy sektorowe. Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy z 2010 r. wprowadziła pionierskie wymogi dotyczące wewnętrznych kanałów raportowania w niektórych branżach. Hiszpańska ustawa o równości płci przewiduje procedury rozpatrywania skarg dotyczących molestowania w miejscu pracy. Do czasu wdrożenia dyrektywy UE nie istniały jednak kompleksowe przepisy dotyczące whistleblowingu. Na papierze hiszpańskie prawo wskazuje na postęp w dostosowywaniu się do standardów UE, jednak wprowadzenie solidnych zabezpieczeń w praktyce pozostaje ciągłym wyzwaniem. Eksperci podkreślają, że zdecydowane egzekwowanie prawa, szkolenia i zmiany kulturowe są niezbędne, aby whistleblowing był bezpieczny w rzeczywistości.

Przykład whistleblowingu

Przykładem potrzeby reform i wprowadzenia dyrektywy o sygnalistach jest sprawa Any Garrido, urzędniczki państwowej.  W 2007 r. Garrido ujawniła poważną sieć korupcyjną w radzie miasta Boadilla del Monte, powiązaną z hiszpańską Partią Ludową. Ujawniła także nieprawidłowe praktyki zawierania umów, które faworyzowały niektóre firmy, dostarczając dowodów, które doprowadziły do szeroko zakrojonego dochodzenia. Spotkała się jednak z odwetem i nękaniem w pracy. Ostatecznie została zmuszona do odejścia z pracy. Choć wygrała proces przeciwko radzie, Garrido wciąż nie otrzymała odszkodowania. Jej whistleblowing wiązał się z wysokimi kosztami osobistymi, ale przyniósł odpowiedzialność za nadużycie władzy i niewłaściwe wykorzystanie funduszy publicznych.

Postawy kulturowe promują raczej milczenie niż wyrażanie obaw. Przepisy prawne zapobiegające odwetowi muszą być połączone z dyrektywą o sygnalistach w praktyce poprzez zabezpieczenia poufności, staranne badanie ujawnionych informacji i kary dla tych, którzy karzą sygnalistów. Stałe wsparcie i czujność są niezbędne do pełnego wykorzystania korzyści płynących z przepisów. Ponieważ sygnaliści odgrywają kluczową rolę w utrzymywaniu odpowiedzialności, Hiszpania ma fundamenty, na których można budować, umożliwiając mówienie o niewłaściwym postępowaniu.

[1] Komentarz do ustawy 2/2023 z dnia 20 lutego o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa i zwalczaniu korupcji

[2] Hiszpania - wdrożono dyrektywę UE w sprawie informowania o nieprawidłowościach

[3] Informator, który zaatakował hiszpańską elitę rządzącą - BBC News

Sprawdź również poprzedni wpis ws. dyrektywy o sygnalistach >>>Ustawa o sygnalistach. Przegląd regulacji prawnych - Niemcy.

Zobacz film: Badanie trzeźwości pracownika. Jak wprowadzić i przeprowadzić?

Film nie tylko tłumaczy, dlaczego badanie trzeźwości pracownika jest istotne, ale także pokazuje, jak przeprowadzić je skutecznie. Pracownicy dowiedzą się, jakie są ich prawa i obowiązki w kontekście tych badań. Pracodawcy otrzymają wskazówki dotyczące zachowania pełnej zgodności z obowiązującymi przepisami. Zapraszamy na film Kacpra Królikowskiego.