Never ending story…

Sygnalista w Polsce, to temat trudny, ale i potrzebny. Na dzień tworzenia publikacji tylko dwa kraje w Unii Europejskiej nie implementowały do swoich krajowych porządków prawnych dyrektywy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa Unii Europejskiej. Kiedy upłynął termin na jej implementację? Upłynął on 17 grudnia 2021, czyli 727 dni temu. Dokładnie w niedzielę będziemy obchodzić drugą już rocznicę tego terminu.

Dlatego też z wiadomych względów przedmiotem dzisiejszego artykułu będzie Polska. Jak pokazały poprzednie wpisy, implementacja wymogów dyrektywy niesie za sobą wiele wyzwań. Zwłaszcza w kraju postkomunistycznym, takim jak Polska. Społeczeństwo z racji historycznych doświadczeń niejednokrotnie stawia znak równości pomiędzy zgłaszaniem nieprawidłowości a donosem.

Osoby zgłaszające naruszenia w Polsce dotychczas

Nie można powiedzieć, że w Polsce całkowicie brakuje rozwiązań, które umożliwiają zgłaszanie nieprawidłowości, a także gwarantują ochronę osób zgłaszających.

Warto podać przykład, chociażby przepisów Ustawy Prawo bankowy. Wskazują one na potrzebę posiadania w systemie zarządzania procedury anonimowego zgłaszania wskazanemu członkowi zarządu (wyjątkowo radzie nadzorczej banku). Obejmują one naruszenia prawa oraz obowiązujące w banku procedury i standardy etyczne. Dodatkowo bank zapewnia pracownikom, którzy zgłaszają naruszenia, ochronę co najmniej przed działaniami o charakterze represyjnym, dyskryminacją lub innymi rodzajami niesprawiedliwego traktowania.

Podobne rozwiązanie istnieje również w prawie lotniczym, które dopuszcza dobrowolne zgłaszanie nieprawidłowości w lotnictwie cywilnym. Jednocześnie osoba zgłaszająca nie może być pociągnięta przez pracodawcę do odpowiedzialności.  Dotyczy to naruszenia, niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych na podstawie zgłoszenia. Regulacje te obejmują również osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych.

Dzieje implementacji

Do tej pory ukazało się kilka projektów polskiej ustawy, ostatni z nich w sierpniu 2023 r.  Na przestrzeni kolejnych projektów zmieniano zakres wewnętrznej procedury zgłaszania, organ publiczny odpowiedzialny za przyjmowanie zgłoszeń zewnętrznych (wcześniej Rzecznik Praw Obywatelskich, a teraz Państwowa Inspekcja Pracy), okresy przechowywania danych, kwestie odpowiedzialności i wiele innych kwestii.

W ostatnich projektach wprowadzono również instytucję zaświadczenia o statusie sygnalisty, które należy ocenić raczej negatywnie. W przypadku dokonania zgłoszenia zewnętrznego zgłaszający będzie podlegał ochronie przed działaniami odwetowymi po wydaniu właściwego zaświadczenia, które świadczyć będzie o posiadaniu statusu sygnalisty. Zaświadczenie wydawane będzie przez organ publiczny właściwy do podjęcia działań następczych po uprawdopodobnieniu zaistnienia naruszenia prawa, nie później niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania zgłoszenia. Dodatkowo organ publiczny będzie informował o wydaniu powyższego zaświadczenia podmiot prawny, na rzecz którego świadczy pracę zgłaszający.

Jednocześnie zaświadczenie wydawane będzie dopiero po odebraniu od zgłaszającego oświadczenia złożonego pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznania, iż informacja o naruszeniu prawa będąca przedmiotem zgłoszenia była prawdziwa w momencie dokonywania zgłoszenia.

Podsumowanie

Jak pokazuje cały cykl publikacji i nasze doświadczenie budowa efektywnego, a co ważniejsze transparentnego systemu zgłaszania nieprawidłowości to żmudny i wielowątkowy proces. Niemniej jednak dołożenie należytej staranności i właściwe przeprowadzenie procesu implementacji, a następnie zarządzanie systemem zgłaszania nieprawidłowości nie tylko buduje solidny fundament działalności organizacji, ale także stanowi podstawę jej dalszego rozwoju. Dlatego też warto już teraz monitorować kwestię implementacji dyrektywy do naszego porządku prawnego.

Sprawdź również >>>Dyrektywa o sygnalistach. Przegląd regulacji prawnych - Hiszpania

Zobacz film: Badanie trzeźwości pracownika. Jak wprowadzić i przeprowadzić?

Film nie tylko tłumaczy, dlaczego badanie trzeźwości pracownika jest istotne, ale także pokazuje, jak przeprowadzić je skutecznie. Pracownicy dowiedzą się, jakie są ich prawa i obowiązki w kontekście tych badań. Pracodawcy otrzymają wskazówki dotyczące zachowania pełnej zgodności z obowiązującymi przepisami. Zapraszamy na film Kacpra Królikowskiego.