Nowa perspektywa finansowa przyniosła ze sobą szereg przepisów i regulacji, które mają na celu zwiększenie efektywności wykorzystania środków unijnych oraz lepsze dostosowanie do obecnych wyzwań społecznych i gospodarczych.

Jednym z elementów tych zmian są nowe Wytyczne dotyczące sposobu korygowania nieprawidłowości na lata 2021–2027[1] z dnia 4 lipca 2023 r. (dalej: Wytyczne). Wytyczne te zostały wydane na podstawie ustawy wdrożeniowej i mają na celu zapewnienie transparentności oraz prawidłowego wykorzystania funduszy unijnych. Nie jest to systemowa nowość, gdyż w poprzedniej perspektywie finansowej funkcjonowały Wytyczne dotyczące korygowania nieprawidłowości[2]. Obowiązywało również Rozporządzenie[3] w sprawie warunków obniżania wartości korekt finansowych oraz wydatków poniesionych nieprawidłowo związanych z udzielaniem zamówień, wprowadzające tzw. taryfikator korekt, w oparciu o który nakładane były korekty finansowe na zamówienia beneficjentów. Obecne Wytyczne ujednolicają sposób postępowania w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości oraz sposób obliczania korekt finansowych. Nowością jest załączenie właśnie do Wytycznych tzw. taryfikatora, czyli tabel określających stawki procentowe korekt finansowych i pomniejszeń za nieprawidłowości w realizacji zamówień. Należy jednak pamiętać, że zawierają one regulacje zarówno dla tych beneficjentów, którzy zobowiązani są do stosowania ustawy Prawo zamówień publicznych jak i dla tych, którzy realizują zakupy w projekcie w oparciu o zasadę konkurencyjności. Szczegółowo o nowych zasadach dokonywania zakupów w ramach projektu możecie przeczytać w innym naszym artykule Procedury zakupowe w nowej perspektywie.

Nieprawidłowość indywidualna

Wytyczne stanowią dokument, który kompleksowo reguluje kwestię korygowania wydatków, w tym w szczególności ustalania wartości korekt finansowych lub pomniejszeń wydatków kwalifikowalnych, a także odzyskiwania środków nieprawidłowo wydatkowanych w procesie realizacji projektów i wdrażania programów finansowanych ze środków funduszy UE. W naszym artykule zajmiemy się nieprawidłowościami dotyczącymi beneficjentów. Wytyczne definiują je jako nieprawidłowość indywidualną. Mamy z nią do czynienia wtedy, kiedy wystąpi naruszenie mającego zastosowanie prawa, wynikające z działania lub zaniechania beneficjenta, które ma lub może mieć szkodliwy wpływ na budżet Unii poprzez obciążenie go nieuzasadnionym wydatkiem.

Kwestią podstawową jest oczywiście naruszenie prawa, czyli naruszenie przepisów aktów prawnych powszechnie obowiązujących (takich jak Ustawa o rachunkowości, Kodeks pracy), ale również zasad i procedur określonych w dokumentach, których obowiązek stosowania wynika z umowy o dofinansowanie projektu (m.in. Wytyczne dotyczące kwalifikowalności wydatków na lata 2021-2027, a także polityki unijne, w tym te dotyczące pomocy publicznej, zamówień publicznych,  zasad horyzontalnych itp.). Jeśli nie dojdzie do naruszenia prawa, nie można mówić o nieprawidłowości w projekcie. Dlatego bardzo istotną kwestią dla każdego beneficjenta jest znajomość przepisów obowiązujących w trakcie realizacji projektu.

Stawki procentowe korekt finansowych 2021-2027 stosowane w zamówieniach

Jak wcześniej wspomniano, w załączniku do wytycznych zawarto tabelę ze stawkami procentowymi korekt finansowych i pomniejszeń stosowanych w zamówieniach, tzw. taryfikator. Stanowi on podstawowy punkt odniesienia dla obliczania korekt finansowych związanych z nieprawidłowościami dotyczącymi zamówień w projekcie.

Szczegółowe informacje o rodzajach naruszeń, miejscach ich powstawania i wysokości korekt zostaną przez nas przedstawione w oddzielnym wpisie, który niebawem pojawi się na blogu.

Moment stwierdzenia nieprawidłowości

Wracając do Wytycznych, należy podkreślić, że stwierdzenie wystąpienia nieprawidłowości u beneficjenta projektu wiąże się z koniecznością skorygowania wydatków, tj. pomniejszenia wartości wydatków kwalifikowalnych we wniosku o płatność albo nałożenia korekty finansowej. Sposób postępowania z nieprawidłowościami uzależniony jest od momentu ich stwierdzenia. Wytyczne wskazują następujące sytuacje:

a) stwierdzenie nieprawidłowości przed podpisaniem umowy o dofinansowanie projektu,

b) stwierdzenie nieprawidłowości przed zatwierdzeniem wniosku beneficjenta o płatność lub

c) stwierdzenie nieprawidłowości po zatwierdzeniu wniosku beneficjenta o płatność.

Część nieprawidłowości stanowią nieprawidłowości wykryte przed podpisaniem umowy o dofinansowanie projektu. Są to przede wszystkim nieprawidłowości stwierdzane podczas weryfikacji wniosków o dofinansowanie projektu i mogą one dotyczyć m. in. nieprawidłowości w przeprowadzonych przed podpisaniem umowy zamówieniach czy polegać na poświadczeniu nieprawdy w składanych dokumentach. W przypadku wystąpienia podejrzenia nadużycia finansowego lub innego przestępstwa Instytucja może odmówić podpisania umowy o dofinansowanie projektu. W przypadku stwierdzenia innej nieprawidłowości indywidualnej umowa o dofinansowanie projektu może zostać zawarta, ale wydatki nieprawidłowe nie będą jednak mogły być uznane za kwalifikowalne.

Inne momenty kiedy może zostać stwierdzona nieprawidłowości, to te wykryte przed złożeniem wniosku o płatność (np. w trakcie kontroli) oraz nieprawidłowości stwierdzone w trakcie weryfikacji wniosku o płatność.

W przypadku gdy nieprawidłowość dotyczy zamówienia przeprowadzonego z naruszeniem prawa lub warunków wynikających z umowy o dofinansowanie projektu, beneficjent może częściowo rozliczyć wydatki poniesione w związku z postępowaniem obarczonym błędem tzn. uwzględnić we wniosku o płatność wydatki pomniejszone o kwotę nieprawidłowości. W tym przypadku kwota nieprawidłowości, liczona będzie jako iloczyn wartości faktycznie poniesionych wydatków kwalifikowalnych w zamówieniu oraz stawki procentowej korekty określonej w załączniku do Wytycznych.

Przykład

Beneficjent do wniosku o płatność przedstawił fakturę za zakup materiałów do badań na łączną kwotę 150 tys. zł. W trakcie weryfikacji wniosku o płatność okazało się, że Beneficjent naruszył procedurę wyboru wykonawców, ustalając termin składania ofert na 6 dni. Dla tej kategorii nieprawidłowości stawka korekty zgodnie z taryfikatorem wynosi 10%. Suma wydatków przedstawionych do rozliczenia dla tego zamówienia to 150 tys. zł. Wartość nieprawidłowości będzie wynosiła 15 tys. zł. (150 tys. zł * 10%). W tej sytuacji wydatek kwalifikowalny zostanie pomniejszony o kwotę nieprawidłowości i beneficjent otrzyma refundację od kwoty 135 tys. zł.

Należy podkreślić, że stwierdzenie nieprawidłowych wydatków we wniosku o płatność przed jego zatwierdzeniem nie wiąże się z obniżeniem finansowania UE dla projektu. W miejsce wydatków nieprawidłowych beneficjent może przedstawić inne wydatki kwalifikowalne, które nie są obarczone błędem. Można to zrobić w tym samym lub w kolejnych wnioskach o płatność składanych w późniejszym terminie.

W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, po zatwierdzeniu wniosku o płatność zachodzi konieczność nałożenia korekty finansowej na nieprawidłowo poniesione wydatki w ramach projektu. Wiąże się to z obniżeniem całkowitej kwoty finansowania UE dla danego projektu o kwotę nałożonej korekty.

Warto pamiętać również, że co do zasady wartość korekty jest równa wartości wydatków poniesionych w ramach danego zamówienia. Wartość tej korekty natomiast może zostać obniżona, zgodnie z wartością stawki procentowej określonej w załączniku do wytycznych, jeżeli anulowanie całości wydatków poniesionych w ramach zamówienia, byłoby niewspółmierne do charakteru i wagi nieprawidłowości. Wartość korekty obliczana jest wówczas jako iloczyn wartości poniesionych wydatków w zamówieniu, stopy procentowej dofinansowania oraz stawki procentowej korekty określonej w załączniku.

Przykład

Beneficjent realizuje projekt, w ramach którego ogłasza zamówienie na dostawę maszyny. Niestety wprowadził zmiany w specyfikacji technicznej po otwarciu ofert, co nie skutkuje nieważnością zamówienia, stanowi jednak nieprawidłowość wymagającą nałożenia korekty finansowej. Dla tej kategorii nieprawidłowości stawka korekty zgodnie z taryfikatorem wynosi 25%. Wartość zamówienia wynikająca z umowy wynosi 500 tys. zł. Suma wydatków wykazanych w zatwierdzonych wnioskach o płatność dla tego zamówienia to również 500 tys. zł, intensywność wsparcia 80%. Wartość korekty finansowej będzie wynosiła 100 tys. zł. (500 tys. zł * 80% * 25%). Innymi słowy, Beneficjent będzie musiał zwrócić 100 tys. zł wcześniej otrzymanej dotacji wraz z odsetkami liczonymi jak dla zaległości podatkowych do instytucji.

Wymaga podkreślenia, że w tym wypadku w miejsce nieprawidłowo poniesionych wydatków nie ma już możliwości przedstawienia do dofinansowania innych wydatków kwalifikowalnych.

O najczęściej popełnianych błędach w procedurach zakupowych i korektach finansowych z nimi związanych określonych w wytycznych przeczytasz niebawem w kolejnym naszym artykule.

A jeśli realizujesz projekt i obawiasz się, jak poprawnie go rozliczyć oraz zabezpieczyć się przed ewentualnymi konsekwencjami finansowymi, zachęcamy do kontaktu z działem rozliczeń CRIDO. Nasi eksperci są gotowi, aby udzielić Ci wszelkiej niezbędnej pomocy i wsparcia.

[1] Wytyczne Ministra Funduszy i Polityki regionalnej dotyczące sposobu korygowania nieprawidłowości na lata 2021-2027 MFiPR/2021-2027/18(1)

[2] Wytyczne w zakresie sposobu korygowania i odzyskiwania nieprawidłowych wydatków oraz zgłaszania nieprawidłowości w ramach programów operacyjnych polityki spójności na lata 2014-2020 (MIiR/2014-2020/22(02))

[3] Rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 29 stycznia 2016 r.w sprawie warunków obniżania wartości korekt finansowych oraz wydatków poniesionych nieprawidłowo związanych z udzielaniem zamówień (Dz.U. 2021 poz. 2179)

Zobacz film: Projekt dofinansowany – o czym należy pamiętać

Projekt dofinansowany ze środków unijnych lub krajowych to nie tylko otrzymane świadczenie pieniężne, ale również obowiązki beneficjenta dotyczące sposobu realizacji i dokumentacji projektu. Zapraszamy na film.