W wydanym niedawno wyroku[1], NSA orzekł m.in. o konieczności posiadania przez płatnika oświadczenia podatnika potwierdzającego, że jest on rzeczywistym właścicielem wypłacanych odsetek w przypadku gdy ich kwota w skali roku przekracza próg 2 milionów złotych.[2]

Czego dotyczyła sprawa?

Sprawa dotyczyła polskiej spółki, która pozyskała finansowanie kredytowe od konsorcjum słowackich banków. Spółka w związku z kredytem dokonywała na rzecz słowackich banków płatności odsetek, które przekroczyły w roku podatkowym kwotę 2 milionów złotych. Wypłacając należności, Spółka pobrała od nich podatek u źródła („WHT”) po preferencyjnej stawce wynikającej z polsko-słowackiej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania („UPO”).

Według wnioskodawcy, nie miał on obowiązku uzyskania pisemnego oświadczenia podatnika, potwierdzającego, że odbiorca płatności jest rzeczywistym właścicielem wypłacanych należności. Spółka argumentowała, że dla zachowania należytej staranności, wymaganej od płatnika by móc zastosować preferencje WHT, konieczność posiadania takiego oświadczenia nie wynika z przepisów. A contrario ustawodawca zmieścił konieczność uzyskania takiego oświadczenia by zastosować preferencje WHT tylko gdy płatności nie przekraczają 2 milionów złotych w przepisach.

Stanowisko WSA w Łodzi oraz NSA

Ze Spółką nie zgodził się WSA w Łodzi ani NSA, lecz sądy przychyliły się do stanowiska Dyrektora KIS wyrażonego w wydanej interpretacji indywidualnej. W niej Dyrektor KIS wskazał mimo braku stosowanego przepisu na konieczność posiadania oświadczenia rzeczywistego właściciela, gdy kwota należności w roku podatkowym przekroczy kwotę 2 milinów złotych żeby móc skorzystać z preferencyjnej stawki opodatkowania.

NSA stwierdził, że oświadczenie podatnika należy traktować jako element należytej staranności, do której dochowania zobowiązany jest płatnik przy weryfikacji warunków do zastosowania zwolnienia z opodatkowania lub preferencyjnej stawki. Zdaniem NSA płatnik działający z należytą starannością nie powinien mieć wątpliwości co do tego czy podatnik jest rzeczywistym właścicielem otrzymywanych należności, a do tego konieczne jest posiadanie stosownego oświadczenia.

Dodatkowo NSA argumentował, że jeśli oświadczenie jest konieczne do zastosowania zwolnienia przy należnościach nie przekraczających 2 milionów złotych to płatnik powinien je posiadać też w chwili gdy suma należności przekracza tą kwotę. Natomiast brak wskazania w przepisach obowiązku posiadania takiego oświadczenia tłumaczył niedoskonałością ustawy o CIT.

Zaskakująca profiskalna wykładania przepisów

Ustawa o CIT nie określa co składa się na należytą staranność, której powinien dochować płatnik, a jedynie wskazuje, że przy jej ocenie uwzględnia się charakter, skalę działalności prowadzonej przez płatnika oraz jego powiązania z podatnikiem. Ponadto w projekcie objaśnień podatkowych dotyczący WHT są wskazane przykładowe działania podatnika składające się na należytą staranność, a posiadanie oświadczenia podatnika nie zostało tam wymienione.

Omawiany wyrok jest niewątpliwie niekorzystny dla polskich podatników będących płatnikami WHT i prezentuje rozszerzającą wykładnię przepisów. Orzeczenia te są tym bardziej zaskakujące, mając na uwadze, że w uzasadnieniach organ i sądy wielokrotnie podkreślają, że do płatności do 2 mln zł i powyżej tej kwoty stosuje się dwa różne reżimy, a przepisy ustawy o CIT literalnie wymagają posiadania oświadczenia rzeczywistego właściciela tylko w przypadku płatności poniżej 2 mln zł. A skoro przepisy wprost określają okoliczności, w których takie oświadczenie (nie) jest potrzebne, interpretowanie przepisów wydaje zbędne (tym bardziej w sposób zwiększający obowiązki podatnika).

W momencie publikacji tego wpisu, orzeczenie NSA  jest pierwszym wyrokiem odnoszącym się do kwestii obowiązku posiadania oświadczenia podatnika przy wypłacie należności przekraczającej 2 milinów złotych. Przekonamy się czy sądy utrzymają profiskalną linię orzeczniczą w tym zakresie czy może w kolejnych wyrokach w podobnych sprawach będą prezentować odmienne stanowisko. Zmiana podejścia sądów nie raz miała miejsce w przeszłości, także w kwestiach związanych z podatkiem u źródła.

[1] Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 15 lutego 2023 r., sygn. II FSK 1642/20. Na moment opracowywania wpisu nie zostało opublikowane uzasadnienie pisemne wyroku, a niniejszy artykuł bazuje na posiadanej wersji uzasadnienia ustnego.

[2] Drugie pytanie wnioskodawcy dotyczyło zakres pojęcia odsetek według UPO.