Przyczyna rekompensat – zmiany w opodatkowaniu elektrowni wiatrowych

Przed odniesieniem się do kwestii samych rekompensat nie sposób pominąć przyczyn ich wypłacania samorządom.

Otóż do końca 2016 r. elektrownie wiatrowe podlegały opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości jedynie od części budowlanych (takich jak fundamenty, maszty, słupy), jako odrębne pod względem technicznym części przedmiotów składających się na całość użytkową. Kwestia ta nie budziła w zasadzie większych wątpliwości.

Ustawą z dnia 20 maja 2016 r. o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych wprowadziła szereg zmian w przepisach, które – choć budziły pewne wątpliwości – ostatecznie przesądziły o tym, że opodatkowaniu podlegała cała elektrownia wiatrowa (nie tylko części budowlane, ale też części techniczne jak np. rotor i gondola).

Oczywiście – nie był to jeszcze koniec zmian. Już bowiem w 2018 r. ustawodawca wprowadził kolejną nowelizację – tym razem wynikającą z ustawy z dnia 7 czerwca 2018 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw.

Stosownie do zapisów tej ustawy postanowiono, że elektrownie wiatrowe ponownie będą opodatkowane jedynie od ich części budowlanych (a więc jedynie od fundamentów i słupów, tak jak przed 1 stycznia 2017 r.). Problemem był jednak fakt, że ustawodawca wprowadził ustawę z mocą wsteczną tj. od dnia 1 stycznia 2018 r. Podatnicy wpłacali zatem już na rzecz samorządów raty podatku obliczone od całości elektrowni wiatrowych, w połowie roku postanowiono natomiast, że opodatkowaniu podlegać powinna jedynie część budowlana. W efekcie skutkowało to koniecznością dokonania przez samorządy zwrotu nadpłat podatnikom lub zaliczenia wpłaconych kwot na poczet kolejnych rat podatku.

Skarga do TK

W związku z poniesionymi stratami finansowymi, samorządy zdecydowały się zaskarżyć ustawę z 7 czerwca 2018 r. do Trybunału Konstytucyjnego, a ten w wyroku z dnia 22 lipca 2020 r., sygn. akt K4/19, orzekł o niekonstytucyjności nowelizacji w zakresie, w jakim narusza ona zasadę nieretroakcji i wprowadza część przepisów z mocą wsteczną. Jednocześnie TK zobowiązał ustawodawcę do zrekompensowania gminom poniesionych strat.

Rekompensaty dla samorządów z problemami

Ustawa o rekompensacie dochodów utraconych przez gminy w 2018 r. miała docelowo realizować wyrok TK i umożliwić wyrównanie strat powstałych w budżetach samorządowych.

W myśl ustawy zwrot taki odbywa się na wniosek złożony przez gminę do wojewody, w którym samorządy powinny wskazywać m.in. wysokość dochodów utraconych w 2018 r. w związku ze zmianą przepisów, ale także wykaz elektrowni wiatrowych zlokalizowanych na terenie gminy i podstawę opodatkowania budowli wchodzących w skład tych elektrowni. Co istotne, ustawa za „utracone dochody” uznaje różnicę między podatkiem należnym (a nie faktycznie zapłaconym!) gminie według zasad obowiązujących na gruncie „starych” i „nowych” przepisów.

Tu niestety zarysował się szereg istotnych problemów dla samorządów. Ustawa nie udziela bowiem odpowiedzi na pytania co w przypadku, gdy:

  • gmina nie utraciła w istocie dochodów, bowiem podatnik mimo zmian w przepisach wciąż rozliczał się według zasad obowiązujących przed 1 stycznia 2017 r.,
  • podatnik podał organowi podatkowemu błędną podstawę opodatkowania budowli,
  • podatnik złoży korektę rozliczeń podatkowych w zakresie podstawy opodatkowania budowli już po złożeniu przez gminę wniosku o zwrot utraconych dochodów (a ten należy złożyć do 5 maja 2022 r.);
  • wreszcie – jaką podstawę opodatkowania budowli powinna wskazać gmina we wniosku, jeżeli kwestia ta jest przedmiotem toczącego się postępowania podatkowego?

Niestety, zapewne problemy te rozstrzygać będzie dopiero orzecznictwo sądów.