Uruchomienie naboru wniosków dla przedsiębiorstw w ramach największego w nowej perspektywie finansowej 2021-2027 dla biznesu programu operacyjnego Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG) zbliża się dużymi krokami i oczekiwane jest w I lub II kwartale 2022 r. Najbliższe miesiące to najlepszy moment na weryfikację, czy strategia biznesowa oraz plany inwestycyjne na kolejne lata mogą zostać wsparte w jakiejś części dotacją.

Program FENG to ponad 8 mld EUR na podnoszenie konkurencyjności i innowacyjności polskich przedsiębiorstw. Połowa tych środków ma zasilić nowy konkurs dla przedsiębiorstw, który stanie się flagowym instrumentem wsparcia dla biznesu w kolejnych latach i zastąpi przede wszystkim znaną w obecnej perspektywie finansowej Szybką Ścieżkę. Ideą nowego instrumentu jest bowiem wsparcie działalności badawczo rozwojowej, ale także innych potrzeb przedsiębiorstw wynikających z inwestowania w B+R.

Projekty modułowe

Projekty, które mogą kwalifikować się do wsparcia, obowiązkowo będą musiały zawierać co najmniej jeden z dwóch modułów:

  • moduł celowego projektu badawczo-rozwojowego (moduł B+R), który swoim zakresem odpowiada wspomnianej już Szybkiej Ścieżce i który finansować będzie koszty związane z opracowaniem i testowaniem nowych rozwiązań technologicznych lub produktowych (w tym koszty wynagrodzeń, koszty usług B+R zlecanych innym podmiotom, koszty prototypowania itp.) lub
  • moduł inwestycji w centrum badawczo-rozwojowe (moduł CBR), który zastąpi wsparcie znane z obecnej perspektywy finansowej w ramach działania 2.1 Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój i który dotyczy budowy / rozbudowy / wyposażenia centrum B+R z założeniem realizacji określonej agendy badawczej realizowanej na własne potrzeby lub na zlecenie innych podmiotów; wsparcie w tym module będzie dotyczyło inwestycji w środki trwałe i wartości niematerialne i prawne.

Przedsiębiorca ma, co do zasady, możliwość wyboru jednego z dwóch modułów obligatoryjnych. Ograniczać go mogą jednak kwestie regulacji prawnych dotyczących zasad pomocy publicznej. Dla przykładu duży przedsiębiorca w regionie warszawskim stołecznym, w województwie wielkopolskim lub dolnośląskim od stycznia 2022 roku nie będzie miał prawa otrzymać pomocy publicznej, a więc i dotacji z programu FENG, na inwestycje w rozbudowę działalności B+R już prowadzonej w tych województwach (ale teoretycznie będzie mógł ubiegać się o taką pomoc dla nowego CBR). Jednocześnie, przy założeniu dostępności środków dla tych regionów, nie będzie ograniczeń dla pomocy horyzontalnej na prace B+R i powinien móc skorzystać z modułu B+R.

Dodatkowo projekt będzie mógł zawierać dowolną liczbę modułów fakultatywnych:

  • moduł wdrożenie, który będzie modułem wsparcia inwestycyjnego pod warunkiem dostępności pomocy publicznej dla dużego przedsiębiorcy na dany typ inwestycji w danym regionie,
  • moduł cyfryzacja, w którym będzie można ubiegać się o dofinansowanie na usługi IT, ale też na automatyzację i robotyzację produkcji,
  • moduł zazielenienie dedykowany przede wszystkim gospodarce obiegu zamkniętego i dodatkowym kosztom związanym z wdrażaniem tego typu rozwiązań do przedsiębiorstwa
  • moduł internacjonalizacja finansujący zadania dotyczące wychodzenia z ofertą zagranicę i wsparcia działań eksportowych,
  • moduł kompetencje, czyli szkolenia powiązane z tematyką projektu dla pracowników.

Znalezienie innych pomocowych źródeł finansowania dla dużego przedsiębiorcy na koszty, które mogą zostać sfinansowane w modułach fakultatywnych, poza omawianym instrumentem, będzie trudne. Dlatego, jeśli tylko nie będzie innych ograniczeń, jak wykorzystana pomoc de minimis czy ograniczenia w przyznawaniu pomocy regionalnej dla dużych przedsiębiorstw w regionach rozwiniętych, warto przyjrzeć się modułom fakultatywnym i katalogom zadań kosztów kwalifikowanych, które będą w nich finansowane i uwzględnić je w projekcie.

Pewnym wyzwaniem będzie powiązanie modułów i zbudowanie spójnego projektu, co wcale nie oznacza, że muszą to być projekty linearne, gdzie najpierw występują prace B+R, a dopiero potem wdrożenie. Można wyobrazić sobie projekt, w którym inwestycja (w ramach modułu wdrożeniowego) będzie występowała jako pierwsza.

To, co warto zaznaczyć, preferowane będą projekty, w którym moduł obligatoryjny związany będzie z realizacją celów transformacji cyfrowej (w tym automatyzacja i robotyzacja produkcji) i/lub polityki zielonego ładu (działania sprzyjające osiąganiu neutralności klimatycznej). Oczywiście są to bezdyskusyjne priorytety. Można jednak wyobrazić sobie projekty o potencjalnie dużym pozytywnym wpływie społecznym jak opracowanie nowego kandydata na lek, które wprost jednak nie będą realizować ani polityki zielonego ładu, ani polityki transformacji cyfrowej. Ważne, aby ostateczny system wdrażania uwzględniał różnorodność takich projektów i potrzeb gospodarki i z góry nie skazywał ich na porażkę w wyścigu z zielonym i cyfrowymi technologiami.

Nowa zasada

W nowej perspektywie wchodzi też „nowa” zasada, z którą każdy projekt B+R musi być, oprócz znanej już zasady zrównoważonego rozwoju czy równości szans, zgodny tj. zasada „do not significant harm”. Czy to w okresie realizacji projektu czy to po jego zakończeniu, cele projektu nie mogą naruszać żadnego z sześciu celów środowiskowych (EU Taxonomy Regulation): unikanie zmian klimatu, dostosowanie do zmian klimatu, zrównoważone użycie i ochrona wód i zasobów wodnych, przejście na gospodarkę obiegu zamkniętego, ochrona i zachowanie bioróżnorodności i ekosystemów oraz zapobieganie i kontrola zanieczyszczeń. Dla przykładu projekt B+R mający na celu opracowanie nowego typu pojazdu, ale zasilanego w sposób konwencjonalny emisyjnym paliwem może już takiej zasady nie spełnić.

Wprowadzenie tej zasady jest dodatkową wskazówką ze strony KE na kolejne lata: stawiamy na innowacje, rozwijamy się, ale świadomie, zgodnie z celami neutralności klimatycznej. Ci, którzy się do tego dostosują i cele te obiorą za priorytet, mogą wówczas, w tym wymagającym okresie transformacji środowiskowej, liczyć na wsparcie z funduszy europejskich.