W ramach cyklu wpisów Wytyczne OECD dla Transakcji Finansowych w tym tygodniu prezentujemy zagadnienie cash poolingu.

Co to jest cash pooling?

Cash pooling jest systemem zarządzania płynnością finansową, występującym najczęściej w grupach kapitałowych. Umowy cash poolingu są wdrażane przez grupy m.in. w celu zapewnienia skutecznego zarządzania środkami pieniężnymi i efektywnością kosztową poprzez połączenie sald (rzeczywistych lub hipotetycznych) na wielu oddzielnych rachunkach bankowych.

Kluczowe aspekty cash poolingu z punktu widzenia Wytycznych OECD dla transakcji finansowych

Wytyczne OECD dla transakcji finansowych (dalej: Wytyczne finansowe) przede wszystkim wskazują, że stronami transakcji nie jest wyłącznie wybrany uczestnik oraz lider (tzw. pool leader), ale także pozostali uczestnicy systemu cash pooling.

Po drugie, idąc za brzmieniem Wytycznych OECD w sprawie cen transferowych dla przedsiębiorstw wielonarodowych oraz administracji podatkowych (dalej: Wytyczne OECD), w przypadku specyficznych dla podmiotów powiązanych transakcji, takich jak cash pooling, pojawiają się praktyczne trudności przy zastosowaniu zasady ceny rynkowej, gdyż „istnieje mało lub brak jest bezpośrednich dowodów, jakie warunki zostałyby ustalone przez niezależne przedsiębiorstwa". Niemniej, Wytyczne OECD wskazują, że sam fakt, iż niezależne przedsiębiorstwa nie realizują porównywalnych transakcji niekoniecznie musi oznaczać, że kontrolowane transakcje są nierynkowe.

Wytyczne finansowe podążając za Wytycznymi OECD kładą nacisk na prawidłowe określenie faktycznej transakcji (z ang. accurate delineation), w tym poprzez sporządzanie analizy funkcjonalnej oraz zbadanie standingu (ratingu) finansowego uczestników systemu cash pooling. Przeprowadzenie ww. analiz powinno być uzupełnione o ustalenie rzeczywistych korzyści, jakie uzyskują poszczególne podmioty w ramach korzystania z systemu zarządzania płynnością finansową, w szczególności – w ramach synergii osiąganych na poziomie grupy. W niektórych przypadkach należy zastanowić się nad alokacją uzyskiwanych korzyści do uczestników systemu bądź do podmiotu pełniącego rolę lidera (tzw. pool lidera).

Wytyczne OECD jako przykłady podają następujące korzyści uzyskiwane w ramach systemu cash pooling:

  • korzystniejszy poziom stóp procentowych sald ujemnych i dodatnich w porównaniu do stóp, które spółki z grupy mogłyby uzyskać samodzielnie na rynku,
  • uzyskanie środków pieniężnych przez spółki, które miałyby trudności z dostępem do finansowania zewnętrznego (z uwagi na ryzyko kredytowe, bądź zbyt wysoką ekspozycję kredytową),
  • inne korzyści – np. zapewnienie spółkom dostępu do płynności, który w innym przypadku nie byłby możliwy.

Identyfikacja i analiza danych dotycząca alokacji korzyści może jednak okazać się wyzwaniem, szczególnie dla administracji podatkowych, ze względu na fakt, iż spółki będące w systemie cash poolingu mogą być rezydentami różnych krajów, tym samym podlegać odmiennej jurysdykcji. W związku z tym, podatnicy powinni przygotować kompleksową dokumentację struktury cash poolingu (z uwzględnieniem wszystkich uczestników), a także alokacji środków pomiędzy uczestników systemu i pool lidera.

Innym aspektem poruszanym w Wytycznych finansowych jest kwestia funkcjonowania systemu cash pooling w kontekście lokowania i ciągnięcia środków finansowych. W Wytycznych finansowych podkreśla się, że należy rozważyć, czy w sytuacji, kiedy jedna ze spółek, w ramach systemu cash pooling, wykazuje permanentne niedobory środków finansowych (saldo ujemne) i uzyskuje środki od pozostałych spółek z grupy, nadal można mówić o finansowaniu krótkoterminowym. W takim przypadku bardziej zasadne może być traktowanie takiego finansowania jako długoterminowego (np. pożyczki), ponieważ istota systemu cash pooling polega na krótkoterminowej poprawie płynności spółek z grupy. Analogicznie, wykazywanie przez spółkę salda dodatniego przez dłuższy czas może zostać uznane za lokatę długoterminową i w takim kontekście należy je rozpatrywać.

Wynagrodzenie dla pool lidera

W Wytycznych finansowych wskazuje się, że wynagrodzenie za działania pool lidera powinno zależeć od rodzaju umowy, jak również wykonywanych przez niego działań, wykorzystywanych aktywów, czy też podejmowanego ryzyka (ze szczególnym uwzględnieniem ryzyka kredytowego i ryzyka związanego z płynnością). Co do zasady, w przypadku pełnienia wyłącznie funkcji administracyjnej (koordynacja działań związanych z obsługą systemu cash pooling), pool lider nie powinien otrzymywać wynagrodzenia wyższego niż tzw. wynagrodzenie administracyjne.

Gwarancje wewnątrzgrupowe w ramach systemu cash pooling

W ramach systemu cash pooling mogą być wymagane wzajemne gwarancje. Rodzi to pytanie, czy gwarancje powinny być wynagradzane? W Wytycznych finansowych podkreśla się, że wynagrodzenie za gwarancje jest uzależnione od umowy cash poolingu, rzeczywistych funkcji pełnionych przez spółki, a także ponoszonego ryzyka kredytowego. W omawianym w Wytycznych finansowych przykładzie, w przypadku wzajemnych gwarancji każdy gwarant udziela zabezpieczenia wszystkim uczestnikom systemu cash pooling, ale nie ma kontroli nad pulą środków pieniężnych ani nad kwotą długu i może nie być w stanie uzyskać pełnych danych na temat stron, którym udziela gwarancji. Z uwagi na fakt, iż pozostali uczestnicy mogą również udzielać zabezpieczeń, gwarant może mieć trudności z oszacowaniem rzeczywistego ryzyka w przypadku niewykonania zobowiązania. Warto się zastanowić, czy tego typu gwarancje można uznać za gwarancję formalną, co oznacza, iż opłata za gwarancję nie będzie należna.

O czym należy pamiętać?

Zgodnie z nowymi Wytycznymi finansowymi, w celu ustalenia warunków rynkowych w systemie cash pooling powinniśmy określić:

  • alokację korzyści pomiędzy uczestników cash pooling oraz pool lidera,
  • charakter systemu cash pooling, w szczególności, czy w ramach systemu niektóre spółki utrzymują permanentne salda ujemne lub dodatnie, co może być przedmiotem szczególnej analizy przez organ kontroli,
  • ryzyko płynności oraz ryzyko kredytowe, w tym ustalenie, który podmiot z grupy pełni funkcje kontrolne oraz ma zdolność finansową do pokrycia ewentualnej materializacji wspomnianych ryzyk.

W związku z publikacją Wytycznych finansowych można się spodziewać, że organy kontroli będą kładły większy nacisk na dogłębną analizę systemu cash pooling w grupach.