Jak wspierać badania i rozwój?

Firmy prowadzące prace B+R,  mogą skorzystać z różnych mechanizmów wsparcia na różnych etapach realizacji projektu:  od dotacji na rozpoczęcie i prowadzenie prac badawczych, poprzez ulgi podatkowe na zrealizowane prace, aż po wdrażany obecnie nowy instrument Innovation Box.

Przedsiębiorców, którzy wchodzą na ścieżkę B+R, czeka zazwyczaj długa droga do osiągnięcia pierwszych przychodów z komercjalizacji. Najpierw muszą zrobić badania, a te mogą trwać rok, dwa lata, a może dłużej. Nie zawsze badania udaje się zakończyć sukcesem, czasem trzeba pogodzić się z niepowodzeniem i zacząć raz jeszcze. Po zakończeniu prac na firmy czekają wyzwania związane z ochroną wyników i przygotowaniem do wdrożenia.  Jak widać okres od rozpoczęcia prac badawczych do pojawienia się zysków jest relatywnie długi i może trwać nawet kilka lat.  Jednakże na firmy czeka szereg zachęt finansowych, od grantów na prowadzenie badań i ochronę wyników po ulgi podatkowe i preferencyjne stawki podatku dochodowego.

Dotacje na innowacje

Wszystkie firmy w Polsce - od mikro po duże - mogą występować po dotacje na działalność badawczo-rozwojową. Różna jest wysokość wsparcia. Generalnie im firma jest mniejsza, tym dostaje  większe wsparcie. Aby ubiegać się o grant trzeba prowadzić prace badawcze. Najwięcej problemów przedsiębiorcy mają z określeniem w jakiej fazie badawczej jest ich projekt. To ważne, bo wysokość wsparcia jest różna w zależności od fazy prac, a różnice są znaczne. Na przykład bazowy poziom wsparcia na badania przemysłowe to 50 proc., a na prace rozwojowe już tylko 25 proc. kosztów kwalifikowanych. W zależności od parametrów spółki i założeń projektu można ubiegać się o zwiększenie podstawowego poziomu wsparcia np. z tytułu wielkości przedsiębiorstwa (do 20 p.p.) albo premię za rozpowszechnianie wyników prac (15 p.p.). Inny poziom wsparcia będzie miła jednostka naukowa, jeżeli jest partnerem spółki we wspólnym projekcie. Możliwe są bowiem różne sposoby prowadzenia przedsięwzięć: samodzielnie, zlecając je podwykonawcom, albo w konsorcjum z inną firmą lub jednostką naukową. W zależności od tego, jak i z kim przedsiębiorca chce prowadzić projekt, powinien szukać odpowiedniego konkursu. Na poziomie ogólnopolskim konkursy na dotacje na B+R dla firm organizuje Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, w województwach należy rozpatrzeć nabory właściwe dla miejsca lokalizacji projektu. Polskie firmy mogą również aplikować do wsparcia w ramach dotacji z programu Horyzont 2020.  

Dodatkowe wsparcie, będące dopełnieniem dofinansowania prac badawczych, jest dostępne dla firm sektora MŚP. Mogą one sięgać m.in. po granty na design (działanie 2.3.5). Te dotacje pozwalają pokryć koszty opracowania i wdrożenia strategii wzorniczej albo opracowanie nowych wzorów. Ciekawym rozwiązaniem są też środki na uzyskanie ochrony wyników prac (działanie PO IR 2.3.4). Środki można przeznaczyć m.in. na uzyskanie patentów polskich albo zagranicznych, na opłaty, które wnosi się do urzędów, na tłumaczenia itp. Także w niektórych programach regionalnych pojawiają się np. "bon na patent" czy "bon na doradztwo w zakresie własności intelektualnej".

Ulgi podatkowe na badania i rozwój

Prócz dotacji są też ulgi podatkowe. Od 2016 r. funkcjonuje ulga na B+R, przy czym od 2018 roku zwiększono atrakcyjność instrumentu. Przedsiębiorca po raz drugi może zakwalifikować w koszty uzyskania przychodów 100% kosztów prowadzonych przez siebie badań. Na przykład jeśli  firma wydała na badania 100 tys. zł, to w koszty zalicza 200 tys. zł. Dzięki temu uzyska korzyść w wysokości 19 tys. zł.  Ulga na B+R  jest dostępna dla wszystkich firm, bez względu na wielkość ani tego, czy rozliczają się według CIT czy PIT. Ale jest jeden podstawowy warunek - trzeba w sposób regularny i systematyczny prowadzić prace badawcze.  Do kosztów kwalifikowanych można zaliczyć m.in. wynagrodzenia pracowników, koszty materiałów do badań, amortyzację sprzętu czy koszt usług badawczych zleconych do jednostek naukowych.  Ulga na B+R jest jeszcze bardziej atrakcyjna, jeżeli przedsiębiorstwo ma status CBR. Wtedy oprócz zwiększonego poziomu zaliczenia kosztów B+R do kosztów uzyskania przychodów (limit 150%), można zakwalifikować do ulgi dodatkowe kategorie kosztów.

Równocześnie, w przypadku młodych firm, w pierwszych dwóch latach prowadzenia działalności, możliwe jest uzyskanie zwrotu gotówkowego odpowiadającego wartości ulgi (pomoc deminimis). Jest to bardzo ważne np. dla start-upów, które w pierwszym okresie prowadzą prace badawcze, ale przeważnie nie wykazują jeszcze zysków.

Innovation box to mechanizm, który pozwala na zastosowanie preferencyjnej stawki podatkowej – 5% od dochodów pochodzących z kwalifikowanych praw własności przemysłowej (IP). Innovation Box jest stosowany w wielu krajach i każde państwo ma własne regulacje w tym zakresie.  Na przykład we Włoszech Innovation Box obejmuje m.in. design, w innych krajach może obejmować software. W Polsce Innovation Box jest dostępny od stycznia 2019 roku i porównując do innych krajów mamy bardzo szerokie spektrum kwalifikowanych IP i bardzo preferencyjną stawkę podatku

Tabela 1: Typy kwalifikowanych form własności intelektualnej w poszczególnych krajach w ramach Innovation Box*

Tabela 2: Zestawienie krajów europejskich z funkcjonującym rozwiązaniem podatkowym typu Innovation Box*

Aby móc korzystać z mechanizmu należy spełnić dwa podstawowe warunki: po pierwsze prowadzić prace B+R zakończone uzyskaniem ochrony (Kwalifikowane IP), po drugie osiągnąć dochody z Kwalifikowanych IP w ramach jednego z czterech kwalifikowanych źródeł. Koniecznym krokiem jest również obliczenie współczynnik nexus (współczynnik promujący prowadzenie prac B+R samodzielnie lub we współpracy z podmiotami niepowiązanymi), który koryguje ww. dochody do zastosowania z 5% stawki podatku.

Powyżej wskazane instrumenty, nie wyczerpują wszystkich możliwych form i mechanizmów wsparcia. Stanowią one przykłady, w jaki sposób Państwo i Unia Europejska wspiera prowadzenie prac badawczych. Warto przeanalizować własną sytuację i pamiętać, iż instrumenty te, z pewnymi wyjątkami, można stosować łącznie. Dlatego warto jak najszybciej sprawdzić z czego może skorzystać spółka i wdrożyć optymalne dla siebie rozwiązania.

*Źródło: Innovation Box. Mechanizm działania. Przegląd aktualnych rozwiązań w Europie. Raport przygotowany przez ekspertów CRIDO w ramach grupy roboczej KPI zajmującej się Innovation Box.