Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał dziś długo oczekiwany wyrok w sprawie Morgan Stanley & Co International (C-165/17).  

O doniosłości tego rozstrzygnięcia w praktyce podmiotów mających ograniczone prawo do odliczenia VAT naliczonego (w szczególności instytucji finansowych) prowadzących działalność transgraniczną z wykorzystaniem oddziałów pisaliśmy na naszym blogu już jakiś czas temu, po wydaniu opinii przez Rzecznika Generalnego Paolo Mengozzi.

Zwracaliśmy wtedy uwagę, iż przyjęcie przez TSUE w wyroku tez zaprezentowanych przez Rzecznika Generalnego może spowodować mnóstwo wątpliwości i problemów, a w szczególności sporo wyzwań związanych z rozliczeniami podatkowymi po stronie takich instytucji, z uwagi na to, że ich praktyka, potwierdzana zresztą przez polskie organy podatkowe, opierała się dotychczas na zasadach zgoła odmiennych od tych, które zaprezentował Rzecznik Generalny.

Po wstępnej analizie dzisiejszego wyroku TSUE można stwierdzić, iż powyższe wyzwania i wątpliwości właśnie zaczynają się materializować. TSUE bowiem zasadniczo podzielił stanowisko zaprezentowane przez Rzecznika Generalnego stwierdzając, że przy badaniu zakresu prawa do odliczenia oddziału położonego w jednym państwie członkowskim należy brać pod uwagę również transakcje realizowane przez centralę położoną w innym państwie członkowskim, o ile ponoszone przez oddział wydatki podlegające odliczeniu wykazują związek ze sprzedażą generowaną przez zagraniczną centralę.

W największym skrócie oznaczać to może zmianę zasad kalkulacji współczynnika uprawniającego do odliczenia VAT przez oddziały zagranicznych instytucji posiadających ograniczone prawo do odliczenia podatku.

Do sporu rozstrzygniętego przez TSUE doszło na tle działalności prowadzonej przez francuski oddział Morgan Stanley & Co International (centrala z siedzibą w Wielkiej Brytanii). W pewnym uproszczeniu można stwierdzić, że francuski oddział świadczył we Francji usługi uprawniające do pełnego odliczenia podatku naliczonego. Niezależnie od nich jednak, realizował transakcje na rzecz centrali, pozostające poza zakresem opodatkowania VAT (w świetle orzecznictwa TSUE stwierdzającego, iż oddział i centrala to w istocie ten sam podatnik VAT, wobec czego rozliczenia między nimi należy traktować jako świadczenia wewnętrzne, niepodlegające opodatkowaniu – w tym zakresie należy zwrócić uwagę przede wszystkim na wyrok z dnia 23 marca 2006 r. w sprawie FCE Bank, C‑210/04).

Działania realizowane na rzecz centrali wykazywały niewątpliwie ścisły związek ze sprzedażą generowaną przez tę centralę już na rynku brytyjskim. Ta sprzedaż z kolei korzystała ze zwolnienia od opodatkowania w świetle lokalnych przepisów.

Morgan Stanley prezentował podczas rozprawy przed TSUE (jak również wcześniej, w sporze z francuską administracją podatkową) stanowisko zgodnie z którym kalkulując własne prawo do odliczenia uwzględnić powinien obrót uprawniający do odliczenia wynikający z transakcji opodatkowanych realizowanych na terenie Francji i zignorować dla celów tej kalkulacji transakcje pomiędzy francuskim oddziałem a brytyjską centralą. TSUE, podobnie jak wcześniej Rzecznik Generalny, nie zgodził się z takim podejściem. Stwierdził jednocześnie, że „w odniesieniu do wydatków poniesionych przez oddział zarejestrowany w jednym państwie członkowskim, które są przeznaczone wyłącznie jednocześnie do realizacji transakcji opodatkowanych VAT i transakcji zwolnionych z tego podatku, dokonanych przez zakład główny tego oddziału znajdujący się w innym państwie członkowskim, należy zastosować proporcję podlegającą odliczeniu wynikającą z ułamka, na którego mianownik składa się obrót, z wyłączeniem VAT, złożony z tych tylko transakcji, a na którego licznik składają się transakcje opodatkowane, które uprawniałyby do odliczenia także wtedy, gdyby zostały dokonane w państwie członkowskim rejestracji tego oddziału, i także wtedy, gdy to prawo do odliczenia wynika z dokonania przez ten oddział wyboru opodatkowania VAT transakcji dokonanych w tym państwie”.

W kontekście drugiego z zadanych przez administrację francuską pytań, TSUE dodał jeszcze, że „aby ustalić proporcję podlegającą odliczeniu mającą zastosowanie do kosztów ogólnych oddziału zarejestrowanego w jednym państwie członkowskim, które służą jednocześnie do realizacji transakcji dokonanych przez ten oddział w tym państwie i transakcji dokonanych przez jego zakład główny z siedzibą w innym państwie członkowskim, w mianowniku ułamka stanowiącego tę proporcję podlegającą odliczeniu należy uwzględnić transakcje realizowane zarówno przez ten oddział, jak i przez ten zakład główny, przy czym w liczniku tego ułamka, oprócz transakcji opodatkowanych zrealizowanych przez tenże oddział należy umieścić tylko transakcje opodatkowane zrealizowane przez rzeczony zakład główny, które również uprawniałyby do odliczenia, gdyby zostały dokonane w państwie rejestracji danego oddziału”.

Można bez specjalnej przesady stwierdzić, iż powyższe konkluzje, nakazujące uwzględniać przy kalkulacji prawa do odliczenia oddziału przynajmniej częściowo obrót realizowany przez centralę w innym państwie członkowskim, zrewolucjonizują zapewne rozliczenia VAT instytucji finansowych (i innych podmiotów z ograniczonym prawem do odliczenia VAT) działających transgranicznie poprzez oddziały. Wskazana rewolucja niewątpliwie może stać się udziałem również wielu instytucji funkcjonujących na polskim rynku.

Jak na dzisiejszy wyrok zareagują polskie organy podatkowe? Na dziś trudno wyrokować. W praktyce polskich rozliczeń podatkowych zdarzały się już sytuacje, w których wyrok TSUE przez jakiś (czasem nawet stosunkowo długi) czas nie był dostrzegany nie tylko przez podatników, ale też fiskusa.

Ostatnio działo się tak chociażby w przypadku innego orzeczenia dotyczącego rozliczeń na linii centrala-oddział, tj. wyroku z 17 września 2014 roku w sprawie Skandia America Corp. (USA), filial Sverige, (sygn. C-7/13), dotyczącego rozliczeń centrali i oddziału pozostającego w grupie VAT w innym kraju. Polska administracja podatkowa twierdziła, że tezy tego wyroku nie dotyczą polskich podatników z uwagi na to, że w Polsce nie mamy grup VAT. Jak jednak pisaliśmy niedawno, wyrok ten został dostrzeżony przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie i wydaje się, że w pewnych scenariuszach może znaleźć zastosowanie również w stosunku do polskich podatników.

Zasięg oddziaływania wyroku w sprawie Morgan Stanley może być znacznie szerszy, ponieważ powinien dotyczyć znacznie większej grupy podatników.

Niezależnie od tego kiedy zacznie on być stosowany przez polską administrację podatkową, już teraz można powiedzieć, że każdy zagraniczny podatnik prowadzący działalność w Polsce poprzez oddział, bądź też polski podatnik posiadający zagraniczne oddziały, powinien dokonać przeglądu własnych rozliczeń podatkowych celem ustalenia wpływu orzeczenia TSUE na bieżącą pozycję podatkową. Oczywiście szczególnie istotne staje się to w przypadku instytucji finansowych i innych podmiotów posiadających ograniczone prawo do odliczenia VAT.