Pozornie przełom roku nie powinien generować szczególnego wysiłku dla zespołów podatkowo-księgowych w zakresie VAT – zazwyczaj podatek ten rozliczany jest przecież miesięcznie. Przyjęcie takiego założenia może okazać się zgubne, jeśli podatnik „zapomni” o dość specyficznych regulacjach związanych ze współczynnikiem struktury sprzedaży (WSS) i prewspółczynnikiem (preWSS) oraz korektami: roczną i wieloletnią. Skoro zakończenie roku kalendarzowego to czas pewnych podsumowań, warto wdrożyć nawyk upewniania się, czy realizowany w trakcie roku biznes nie uległ modyfikacji na tyle, by konieczna była kalkulacja WSS i preWSS bądź rozważenie korekty zakresu odliczanego VAT.

WSS i preWSS tylko dla wybranych?

Przyjęło się twierdzić, że konieczność kalkulacji obu wskaźników dotyczy tylko wąskiej grupy podmiotów z branż finansowej i ubezpieczeniowej, medycznej, edukacyjnej, organizacji społecznych i jednostek samorządu terytorialnego. Ostatnie lata pokazują, że obrót niedający prawa do odliczenia pojawić się może u „zwykłych” przedsiębiorstw, czasem w zaskakującej skali, generując kłopoty z odliczaniem VAT, a przynajmniej drobne dyskusje z organami podatkowymi.

Jakie transakcje mogą kreować obrót niedający prawa do odliczenia? Analizując uzyskane w roku przychody, uwagę powinny przykuć choćby następujące transakcje sprzedażowe / przychody:

  • refaktury usług zwolnionych (medycznych / ubezpieczeniowych) na rzecz pracowników;
  • udzielanie finansowania podmiotom powiązanym (w tym pracownikom czy spółkom zagranicznym) jak i niepowiązanym (w tym odpłatne wydłużenie terminu zapłaty kontrahentowi);
  • ubezpieczanie sprzedawanych produktów, którego koszt ponosi nabywca;
  • udzielane gwarancje i poręczenia;
  • koordynacja dla grupy podmiotów powiązanych kwestii finansowych (np. kredytu, zabezpieczenia różnic kursowych);
  • przychody z wymiany walut;
  • zabezpieczanie działalności (ryzyk) za pomocą instrumentów pochodnych („dodatni” wynik pojedynczego kontraktu);
  • usługi wspomagające działalność banków, ubezpieczycieli czy funduszy inwestycyjnych;
  • wynajem posiadanych nieruchomości na cele mieszkaniowe;
  • sprzedaż posiadanych nieruchomości;
  • uzyskane dotacje / subwencje na realizację pozagospodarczych działań (np. celów społecznych, statutowych).

Niestety na powyższą listę należy patrzeć dość szeroko – czasem stosowane w umowach nazewnictwo nie sugeruje transakcji zwolnionej od VAT, uzyskiwane kwoty zdają się zupełnie niematerialne, finansowanie wydaje się z oczywistych powodów transakcją pomocniczą w działalności, możliwy zysk z poręczenia zaszyty jest w świadczeniu otrzymywanym w zamian, a dodatni wynik kontraktu terminowego niknie, gdy efektywnie na instrumentach finansowych ponosimy stratę. Gdy kilka z ww. źródeł się jednak połączy, kalkulując poziom obrotów niedających prawa do odliczenia można się zaskoczyć. A gdy do kalkulacji przystąpi organ podatkowy, zakres „ryzykownych” przychodów może zacząć się dodatkowo poszerzać. Warto wyprzedzić fiskusa w takiej analizie.

„Niezmienne” zasady kalkulacji

Pułapka – na jaką napotykają podmioty kalkulujące wskaźniki – to automatyczne zakładanie, że sposób kalkulacji WSS i preWSS realizowany jest „tak jak zawsze”. Teoretycznie zasady kalkulacji nie ulegają przecież zmianie.

Co świetnie wiedzą jednak polscy podatnicy, zdecydowanie zmianie może ulegać praktyka organów podatkowych i sądów (w tym TSUE):

  • dość szeroko zwalniane od VAT usługi „wsparcia” aktualnie nieczęsto już obniżają WSS;
  • ubezpieczenie powiązane ze sprzedawaną usługą czy towarem, nie zawsze są świadczeniem kompleksowym;
  • już jedna udzielona pożyczka może w pewnych okolicznościach spowodować konieczność liczenia WSS;
  • usługi dla zagranicznej centrali firmy – czy powinny generować preWSS, chyba jednak nie?

Zmienia się przecież również biznes – czy na innych kontach niż ujmowane w kalkulacji na pewno nie pojawią się przychody zwolnione od VAT? A może dotąd finansowaliśmy podmioty z UE, a w ostatnim roku pojawił się pożyczkobiorca z kraju trzeciego? Każda taka zmiana modyfikować może przyjęte zasady kalkulacji.

No i kwestie techniczne – czasami warto wrócić do formuł istniejących w przysłowiowym „Excelu”. Po latach stosowania jednolitej metody kalkulacji może się okazać, że któraś z formuł po prostu nie działa poprawnie i otrzymany wynik jest zaburzony.

Do jakich zakupów alokować WSS i preWSS?

Jeśli już WSS i preWSS się pojawił, bądź pojawiła się sprzedaż zwolniona nieruchomości lub niedawno nabytych składników majątkowych, czas rozważyć, jaki wpływ taka sytuacja ma na rozliczenie finansowe. Do 25 lutego 2020 r. jest czas nie tylko na rzetelną kalkulację, ale i analizę zakresu ewentualnej korekty VAT naliczonego.

Nie jest przecież tak, że otrzymując istotne zyski z udzielonych pożyczek nie można odliczać pełnej kwoty VAT od surowców nabywanych do produkcji... choć organy czasami i takie pomysły miewają nawet po 15-tu latach funkcjonowania obecnej ustawy o VAT.

Nie jest jednak zaskakujące, że brak jasnych kryteriów alokacji musi generować więcej wysiłku w zespołach podatkowo-księgowych. Jakąś metodykę trzeba przyjąć, skalkulować jej wynik, a w razie wątpliwości organów – umieć ją obronić przed fiskusem.