W ramach programów Tarcz Finansowych Polskiego Funduszu Rozwoju zostały zaangażowane znaczne środki, programy te cieszyły się również istotnym zainteresowaniem przedsiębiorców. Powyższe powoduje, że w tym obszarze może także pojawić się szereg sytuacji spornych, których rozstrzygnięcie będzie wymagało interwencji sądu. Jedną z podstawowych kwestii, które należy rozważyć przed wdaniem się w taki spór, to wybór właściwego trybu sądowego – w tym przypadku czy odpowiednia będzie ścieżka sądów administracyjnych czy też powszechnych (cywilnych). Powyższe jest istotne nie tylko ze względu na to, że jeżeli sąd oceni nasz wybór za niewłaściwy, to nie rozpozna sprawy. Wskazane ścieżki różnią się od siebie m.in. szybkością procedowania spraw, wysokością opłat, zakresem prowadzonego postępowania dowodowego. Stąd wybór określonej ścieżki może, z uwagi na konsekwencje z tym związane, determinować decyzję, czy w ogóle wdać się w spór na etapie sądowym.

Ponieważ wskazana kwestia nie wynika wprost z przepisów (podobnie zresztą, jak analogiczne zagadnienia w odniesieniu do niektórych innych rodzajów pomocy związanej z kryzysem covidowym), szczególnie cenne mogą być w tym zakresie orzeczenia sądowe, które mogą ukształtować dalszą praktykę. Z tej perspektywy warto zwrócić uwagę na ostatnie postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 3.03.2021 r., sygn. III SA/Wr 27/21 oraz Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 16.04.2021 r. sygn. V SA/Wa 2727/20.

PFR: nie jesteśmy organem administracji

W ocenie PFR, wyrażonej w obu sprawach, występuje on w relacji z przedsiębiorcą jako spółka prawa handlowego, a nie organ administracji. Nie wykonuje czynności z zakresu administracji publicznej, w związku z czym pismo odmawiające przyznania subwencji we wnioskowanej wysokości nie podlega w ocenie PFR zaskarżeniu na drodze sądowoadministracyjnej.

W postępowaniu toczącym się przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Warszawie (sygn. akt V SA/Wa 2727/20) interesujący pogląd na omawianą sprawę wyraził Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców. W jego ocenie odmowa wypłaty subwencji finansowej na rzecz przedsiębiorcy we wnioskowanej przez niego wysokości jest czynnością z zakresu administracji publicznej, dotyczącą uprawnień wynikających z przepisów prawa w rozumieniu art. 3 § 2 pkt 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. PFR odmawiając subwencji działa jednostronnie oraz władczo w indywidualnej sprawie, występując jako podmiot wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej. Realizuje rządowe programy udzielania przedsiębiorcom wsparcia finansowego, gdyż Rada Ministrów uchwałą nr 50/2020 z dnia 27 kwietnia 2020 r., podjętą na podstawie art. 21a ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o systemie instytucji rozwoju, przyjęła program rządowy „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm” i powierzyła jego realizację PFR. Rzecznik MŚP wskazał też, że uchwała ma charakter wewnętrzny i obowiązuje jednostki organizacyjnie podległe Radzie Ministrów, co oznacza, że PFR w zakresie, w jakim realizuje Program, jest jednostką organizacyjną podległą Radzie Ministrów.

WSA we Wrocławiu za administracyjnym charakterem spraw związanych Tarczami PFR

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu we wspomnianym wyżej postanowieniu opowiedział się za właściwością sądu administracyjnego w omawianych sprawach. Sąd wskazał, że PFR, załatwiając sprawy z wniosków o udzielenie subwencji finansowej przewidzianej w Programie, działa w znaczeniu funkcjonalnym jako organ administracji publicznej, wykonując zadanie powierzone z zakresu administracji rządowej. Ponadto sąd wskazał, że zgodnie z § 9 ust. 5 Regulaminu, koszty Finansowania Programowego będą pokrywane wyłącznie ze środków pozyskanych przez PFR od Skarbu Państwa w ramach Finansowania Zewnętrznego i Pożyczki, pod warunkiem, że zostanie udzielona przez Skarb Państwa, przy czym PFR nie jest zobowiązany do udzielenia Subwencji Finansowej ze środków własnych. Jednocześnie sąd zwrócił uwagę na wynikające z art. 47 zd. 1 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej prawo do skutecznego środka prawnego przed sądem dla każdego, kogo prawa i wartości zagwarantowane w Unii zostały naruszone.

WSA w Warszawie – wręcz przeciwnie

Przeciwne stanowisko w opisywanej kwestii zajął Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wymienionym na wstępie, nieprawomocnym jeszcze, postanowieniu, który uznał za szczególnie istotną okoliczność zawieranie umowy subwencji między przedsiębiorcą a PFR. W związku z tym stosunki między przedsiębiorcą ubiegającym się o subwencję a PFR mają charakter cywilnoprawny. Sąd przywołał przy tym stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie zawarte w postanowieniu z dnia 8 kwietnia 2020 r. (sygn. akt V SA/Wa 619/21), zgodnie z którym możliwość objęcia kontrolą sądu administracyjnego oznaczałaby niedopuszczalną z konstytucyjnego punktu widzenia prawotwórczość i możliwość rozszerzenia właściwości sądu administracyjnego kosztem ograniczenia domniemanej właściwości sądu powszechnego wynikającej z art. 184 i art. 177 Konstytucji RP. W ocenie sądu podstawą dofinansowania, a tym samym źródłem praw i obowiązków z tym związanych jest dla beneficjenta  umowa o dofinansowanie, co przesądza o wyłączeniu sprawy poza zakres kognicji sądów administracyjnych.

Podsumowanie

Poglądy wyrażone przez WSA we Wrocławiu oraz Rzecznika MŚP w omawianych sprawach należy uznać za wywiedzione z analizy, która wydaje się być przeprowadzona w sposób dość wszechstronny, uwzględniający różne aspekty omawianej sprawy, nie tylko literalne brzmienie regulacji prawnych. W szczególności  wzięta pod uwagę została natura świadczenia PFR i istota sposobu jego przyznawania, w którym można dopatrzyć się elementów działania władczego, charakterystycznego dla organów administracji. W świetle ww. poglądów o charakterze, w jakim działa PFR nie przesądza wyłącznie fakt występowania umowy między stronami, ważniejsza wydaje się całościowa ocena roli pełnionej w tym zakresie przez PFR i konieczność zagwarantowania ochrony sądowej beneficjentów.

Abstrahując jednak od samej oceny przedstawionych rozstrzygnięć i zawartych w nich poglądów, należy podkreślić, że omawiane kwestie, z uwagi na brak jednoznacznego  uregulowania w przepisach, budzą poważne wątpliwości interpretacyjne i jak widać także rozbieżności w orzecznictwie. Stąd warto obserwować, w jakim kierunku pójdzie praktyka sądowa w tego typu sprawach, bo w dużej mierze to ona będzie determinować optymalne podejście do układania strategii prowadzenia tego typu postępowań.