W wydanym 7 marca br. orzeczeniu w sprawie C-159/17 (Dobre) TSUE uznał, że rejestracja podatnika dla celów VAT nie jest warunkiem niezbędnym do skorzystania z prawa do odliczenia VAT, pod warunkiem, że organy podatkowe dysponują informacjami niezbędnymi do wykazania, że spełnione zostały wymogi materialne uprawniające do odliczenia.

Sprawa dotyczyła rumuńskiego przedsiębiorstwa, które wskutek nieskładania deklaracji VAT zostało wykreślone z rejestru podatników. Pomimo tego, spółka kontynuowała działalność i wystawiała faktury sprzedaży jednocześnie nie wywiązując się z obowiązku składania deklaracji. Dopiero kilku latach przedsiębiorca w części złożył zaległe deklaracje.

Na skutek kontroli podatkowej, rumuńskie organy podatkowe zakwestionowały prawo do odliczenia VAT od towarów i usług nabywanych w okresie, w którym nie był on zarejestrowany dla celów VAT.

Kierując pytanie prejudycjalne sąd krajowy wnioskował o potwierdzenie czy przepisy Dyrektywy VAT sprzeciwiają się temu aby organy podatkowe mogły odmówić podatnikowi prawa do odliczenia VAT, w sytuacji gdy rejestracja dla celów VAT została temu podatnikowi cofnięta, z powodu niezłożenia deklaracji VAT w ustawowym terminie.

Odpowiadając na zadane pytanie TSUE wskazał, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem dotyczącym fundamentalnej dla VAT zasady neutralności, ograniczanie prawa do odliczenia powinno mieć charakter wyjątkowy. Unijny sąd podkreślił ponadto, że zgodnie wypracowanym przez niego orzecznictwem brak spełnienia warunku formalnego, nie może niweczyć prawa podatnika do skorzystania z prawa do odliczenia VAT, w sytuacji kiedy przesłanki materialne, w zakresie prawa od odliczenia, zostały spełnione.

Niemniej jednak, TSUE zastrzegł również, że w przypadku gdy naruszenie wymogów formalnych skutkowałoby uniemożliwieniem dostarczenia dowodów na spełnienie wymogów materialnych, wówczas organy podatkowe powinny móc odmówić podatnikowi prawa do odliczenia podatku naliczonego.

W związku z tym, zdaniem TSUE, sąd krajowy powinien zbadać czy – pomimo braku złożenia deklaracji przez przedsiębiorcę - organ podatkowy dysponował informacjami niezbędnymi do wykazania, że zostały spełnione wymogi materialne dające prawo do odliczenia podatku naliczonego, wbrew popełnionym błędom formalnym. Zatem, gdyby podatnik wykazał w inny sposób, że uczynił zadość przesłankom materialnym, wówczas mógłby skorzystać z prawa do odliczenia.

Niestety treść orzeczenia TSUE nie daje wytycznych jakie dowody należałoby uznać za jednoznacznie świadczące o spełnieniu przesłanek materialnych.

Komentowany wyrok może mieć bardzo istotne znaczenie dla polskich podatników, ponieważ krajowe regulacje również przewidują możliwość wykreślenia z rejestru podatników VAT, często z bardziej prozaicznych powodów niż nieskładanie deklaracji VAT np. utrudnionego kontaktu z podatnikiem. Jednocześnie, przepisy ustawy o VAT nie określają jak kształtuje się prawo wyrejestrowanych firm do odliczenia VAT.

Mając na uwadze fakt, że tylko w ostatnim roku fiskus wykreślił ponad 110 tyś. podatników, często dochodzi do sytuacji w której przedsiębiorcy (nie powiadomieni przez organy podatkowe o wykreśleniu ich z rejestru VAT) dalej prowadzą działalność i dokonują odliczenia VAT. W takiej sytuacji często pojawiają się spory pomiędzy fiskusem a wykreślonymi podatnikami, właśnie w zakresie możliwości odliczenia VAT z faktury otrzymywanych w okresie wykreślenia z rejestru VAT.

W tym kontekście nasuwa się pytanie jak organy podatkowe odczytywały będą tezy wynikające z komentowanego wyroku. Co do zasady wydaje się on być korzystny dla podatników ponieważ wskazuje, że w sytuacji gdy podatnik został wykreślony z rejestru VAT ale organy podatkowe są w stanie zbadać dopełnienie wymogów materialnych warunkujących prawo do odliczenia VAT (przykładowo, poprzez zweryfikowanie deklaracji i plików JPK_VAT składanych przez podatnika w okresie w którym był wykreślony z rejestru podatników) prawo do odliczenia VAT nie powinno być kwestionowanie.

Niemniej jednak, wyrok ten pozostawia również pewną dowolność w interpretowaniu dowodów jakimi powinien dysponować organ podatkowy żeby móc ocenić fakt spełnienia warunków materialnych. I z tego punktu widzenia, dostrzegamy ryzyko, że nasze krajowe organy podatkowe – które znane są z bardzo formalistycznego podchodzenia do interpretowania przepisów podatkowych regulujących prawa podatnika (takie jak prawo do odliczenia VAT) - mogą interpretować ten wyrok na swój, niekorzystny dla podatników sposób.