Czynność przekazania działki zamiennej stanowi odpłatną dostawę towarów, a jednostka samorządu terytorialnego nie wykonuje tej czynności w roli organu władzy publicznej. Do takich wniosków doszedł NSA, potwierdzając interpretację fiskusa[1].

W przedmiotowej sprawie miasto stało się właścicielem nieruchomości z mocy prawa na podstawie procedury wywłaszczenia w związku z realizacją inwestycji w zakresie dróg publicznych. Jej właściciele, niebędący czynnymi podatnikami VAT, zwrócili się z wnioskiem o przydzielenie im w ramach odszkodowania nieruchomości zamiennej z zasobu miasta. Na tej podstawie miasto wydało decyzję, na mocy której ustaliło odszkodowanie za nieruchomość nabytą z mocy prawa pod realizację inwestycji drogowej oraz przyznało nieruchomość zamienną w ramach ustalonego odszkodowania.

W konsekwencji, po stronie miasta pojawiła się wątpliwość czy przekazanie tej działki w ramach odszkodowania stanowi opodatkowaną dostawę towarów. W złożonym wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej, miasto przyjęło stanowisko, iż wydanie nieruchomości stanowi niepieniężną formę odszkodowania, a zatem nie dochodzi do dostawy towarów w rozumieniu ustawy o VAT.

W wydanej interpretacji indywidualnej DKIS uznał stanowisko miasta za błędne. W jego ocenie, w przedstawionej sytuacji odszkodowanie pełni funkcję wynagrodzenia za przeniesienie własności towarów, czyniąc tego rodzaju dostawę faktycznie odpłatną. Odpłatność jako świadczenie wzajemne może bowiem również przybrać postać rzeczową (gdy zapłatą jest inny towar lub usługa) albo mieszaną (gdy zapłata jest w części pieniężna, a w części rzeczowa).

Tak wydana interpretacja została zaskarżona przez miasto. WSA w Warszawie przyznał rację organowi, uzasadniając, iż forma prawna zbycia działki nie ma znaczenia dla uznania, że miała miejsce dostawa towaru w rozumieniu art. 7 ust. 1 ustawy o VAT. Wystarczy bowiem, że wywłaszczony będzie miał prawo do dowolnego rozporządzania i dysponowania uzyskanym towarem. Ponadto WSA wskazał, iż w zakresie przyznania nieruchomości zamiennej miasto nie występuje w charakterze organu władzy publicznej. W charakterze podmiotu administracji publicznej działa bowiem organ właściwy w sprawach wywłaszczenia – miasto występuje natomiast wyłącznie jako podmiot, który akceptuje skutki prawne już wynikające z działań tego organu oraz ustala na rzecz podmiotu wywłaszczonego należność z tytułu odszkodowania. Przy tym, miasto nie było związane wnioskiem właściciela wywłaszczanej nieruchomości i to od miasta zależał wybór formy odszkodowania. Zdaniem sadu I instancji, swoboda ta wskazuje na autonomię podejmowania decyzji w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej.

Od powyższego wyroku miasto wniosło skargę kasacyjną. Rozpoznając sprawę, NSA w ustnym uzasadnieniu potwierdził stanowisko sądu niższej instancji, wskazując że skarga kasacyjna wniesiona przez organ podatkowy nie zasługuje na uwzględnienie. Zdaniem NSA, w niniejszej sprawie odpowiednie zastosowanie znajduje wyrok i argumentacja TSUE z dnia 13 czerwca 2018 r., w sprawie C-421/17 Polfarmex S.A., w którym Trybunał orzekł, iż przekazanie przez spółkę akcyjną nieruchomości akcjonariuszowi z tytułu umorzenia jego akcji stanowi czynność podlegającą opodatkowaniu VAT. Jako że obie strony przekazują sobie wzajemne prawa własności, dokonują one transakcji zarówno w charakterze dostawcy, jak i charakterze nabywcy. W konsekwencji dochodzi zatem do stosunku prawnego, w ramach którego następuje wymiana świadczeń wzajemnych, z których jedno stanowi równowartość drugiego. Zdaniem NSA z analogiczną sytuacją mamy do czynienia w przypadku wywłaszczenia nieruchomości i przekazania w ramach zapłaty nieruchomości wzajemnej.

Z niniejszego wyroku płynie wniosek, iż w przypadku przyznania nieruchomości zamiennej w ramach odszkodowania za wywłaszczenie, mamy do czynienia z dwoma odrębnymi dostawami rozumianymi jako przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Pierwsza z nich związana jest z przeniesieniem z mocy prawa własności nieruchomości w zamian za odszkodowanie, a druga związana jest z przyznaniem – w ramach tego odszkodowania – właścicielowi wywłaszczanej nieruchomości, za jego zgodą, odpowiedniej nieruchomości zamiennej. W takim przypadku, podatek może nie być należny do zapłaty, jedynie przy spełnieniu przesłanek dla zwolnienia z VAT dla transakcji związanych z nieruchomościami.

[1]Wyrok z dnia 21 lutego 2020 r., sygn. I FSK 2143/15.