Zgodnie z nowelizacją Kodeksu spółek handlowych z 15 września 2023 r. wprowadzono szereg zmian dotyczących procesów reorganizacyjnych, w szczególności wprowadzono nowy rodzaj podziału – podział przez wyodrębnienie. Co istotne, w związku z wprowadzeniem podziału transgranicznego, nowy rodzaj podziału ma także zastosowanie w procesach transgranicznych.

Charakterystyka podziału przez wyodrębnienie

Podział przez wyodrębnienie polega na przeniesieniu części majątku spółki dzielonej na istniejącą lub nowo zawiązaną spółkę albo spółki za udziały lub akcje spółki albo spółek przejmujących lub nowo zawiązanych, które obejmuje spółka dzielona. Do podziału przez wyodrębnienie stosuje się przepisy o podziale przez wydzielenie dotyczące odpowiednio spółki przejmującej lub nowo zawiązanej, przy czym przewidziano określone ułatwienia formalne mające na celu odformalizowanie procesu (np. brak obowiązku sporządzania sprawozdania uzasadniającego podział lub badania planu podziału przez biegłego).

Podział przez wyodrębnienie w kontekście planowanej struktury wywołuje skutki podobne do aportu, tj., służy budowaniu struktury o charakterze pionowym. Struktura kapitałowa spółki przejmującej ulega zmianie w taki sposób, że nowe udziały w spółce przejmującej lub nowo związanej obejmowane są bezpośrednio przez spółkę dzieloną - inaczej niż w przypadku podziału przez wydzielenie, w ramach którego w spółce przejmującej lub nowo zawiązanej wspólnikiem staje się wspólnik spółki dzielonej, który obejmuje udziały, a sama spółka dzielona przenosi część swojego majątku, za który nie otrzymuje ekwiwalentu. W przypadku podziału przez wyodrębnienie wspólnicy spółki dzielonej stają się pośrednimi wspólnikami spółki przejmującej lub nowo zawiązanej.

Podział przez wyodrębnienie może być zatem, z perspektywy prawnej, ciekawą alternatywą dla aportu. W szczególności istotną różnicą, działającą na korzyść spółek biorących udział w procesie reorganizacyjnym, jest sukcesja uniwersalna, którą gwarantuje podział i która skutkuje bardziej płynnym przeniesieniem składników majątkowych niż w przypadku aportu. Z drugiej strony, w przypadku podziału przez wyodrębnienie należy liczyć się wydłużeniem całego procesu o ok. 3-4 miesiące, jako że podział przez wyodrębnienie skuteczny jest dopiero na koniec formalnej prawnej procedury, tj. z momentem wpisu do rejestru przedsiębiorców KRS. W przypadku aportu spółka, do której przenoszone są określone składniki majątkowe, może z nich korzystać zazwyczaj od razu po podpisaniu umowy aportowej. Przedsiębiorcy dążący do określonych zmian w strukturze powinni zatem każdorazowo rozważyć różnorodne opcje i zdecydować, które z nich będą najbardziej korzystne w danej sytuacji biznesowej (np. z uwzględnieniem założeń czasowych czy też rodzaju składników majątkowych ulegających przeniesieniu).

Co z podziałem spółki publicznej?

Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 92 ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych podział spółki publicznej z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wymaga wycofania akcji z obrotu na rynku regulowanym, chyba że akcje spółki przejmującej są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym albo organ podmiotu prowadzącego dany system obrotu instrumentami finansowymi podjął decyzję o ich dopuszczeniu pod warunkiem dojścia do skutku podziału. Oznacza to w praktyce, że jeśli spółka przejmująca jest spółką inną niż spółka akcyjna, której akcje zostały dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym, to podział spółki mającej być spółką dzieloną, powinien zostać poprzedzony wycofaniem jej akcji z obrotu na rynku regulowanym (delisting). Co ciekawe, pomimo wprowadzenia podziału przez wyodrębnienie, który realnie nie prowadzi do naruszenia struktury właścicielskiej spółki dzielonej i skutkuje przeniesieniem majątku na spółkę zależną, nie zdecydowano się na wyłączenie podziału przez wyodrębnienie z grona podmiotów zobowiązanych do spełnienia ww. warunków. Intencją ustawodawcy było zapewne utrzymanie ochrony akcjonariuszy mniejszościowych, którzy tracą bezpośrednią kontrolę nad składnikami majątku przenoszonymi w ramach podziału, niemniej jednak tego typu regulacja może być traktowana za zbyt daleko idącą. W sytuacji podziału przez wyodrębnienie akcjonariusze spółki dzielonej, będącej “spółką matką” nie tracą całkowicie kontroli nad przeniesionym majątkiem - zachowują bowiem pośrednio prawo do udziału w majątku spółki przejmującej. Co więcej, w przypadku aportu – odzwierciedlającego w zakresie skutków podział przez wyodrębnienie, brak jest ograniczeń o zbliżonym charakterze.

Do rozważenia na przyszłość pozostaje zatem postulat, czy nadmiernie restrykcyjne regulacje nie powinny być jednak złagodzone poprzez zapewnienie możliwości przeprowadzenia podziału przez wyodrębnienie bez konieczności delistingu.