Mogłoby się wydawać, że niemal roczny okres oczekiwania na wydanie przez Ministerstwo Finansów dokumentu, który kompleksowo wyjaśni wątpliwości dotyczące dokumentowania WDT zaowocuje przełomowymi rozwiązaniami w interpretacji tych przepisów. Czy jednak faktycznie przygotowane przed Gwiazdką Objaśnienia w spr. WDT przynoszą podatnikom coś nowego?

Konkluzje z Objaśnień

Krótko podsumowując 18-stronicowy dokument:

  • dostawca może wybrać, czy stosuje wymogi dokumentacyjne z Rozporządzenia czy Ustawy o VAT, potwierdzają to nawet interpretacje[1];
  • dowody wg Rozporządzenia powinny być gromadzone od niepowiązanych względem siebie podmiotów / dostawcy / nabywcy – powiązania należy interpretować szeroko, w kontekście powiązań osobistych, organizacyjnych, własnościowych, finansowych lub prawnych;
  • dowody mogą być gromadzone w formie papierowej jak i elektronicznej;
  • obowiązek uzyskania oświadczenia nabywcy do 10. dnia kolejnego po dostawie miesiąca to termin instrukcyjny (otrzymanie dokumentu przez dostawcę w terminie późniejszym nie przekreśla stawki 0%);
  • oświadczenie może mieć charakter zbiorczy (zawierając dane każdej dostawy, jednak bez powielania danych wspólnych wszystkim dostawom);
  • obalenie prawa do zastosowania stawki 0%, w kontekście zebranych dowodów, może mieć miejsce (w zasadzie – wyłącznie), gdy organy podatkowe są w stanie wykazać, że towary nie zostały w rzeczywistości wysłane lub przetransportowane poza Polskę.

Wydaje się więc, że Objaśnienia porządkują zasady stosowania stawki 0%, nie ingerując nadmiernie w prawa podatników. To z pewnością krok w dobrą stronę, choć powód, dla którego w takim razie dokument ten przygotowano, pozostaje pewną tajemnicą.

Uwaga tylko na transakcje łańcuchowe!

Warto pamiętać, że same dowody – gdy nasza transakcja nie jest tak naprawdę WDT – nie wystarczą dla utrzymania stawki 0%. A problem zazwyczaj pojawia się przy dogłębnej weryfikacji warunków dostawy realizowanej w ramach transakcji łańcuchowej – o czym pisaliśmy na naszym blogu:

Natomiast szerszy zarys zagadnienia związanego z Objaśnieniami przedstawiamy poniżej.

Historia zmian

Podstawowym przepisem związanym z raportowaniem WDT według stawki 0% jest art. 138 ust 1 Dyrektywy 2006/112/WE[2], który został do polskiego porządku zaimplementowany przez art. 42 ust. 1 Ustawy o VAT[3]. Przy czym, bardziej konkretne zasady dotyczące dokumentowania WDT zostały unormowane w art. 42 ust. 3-5 i 11 Ustawy o VAT, a od czasów wydania 11 października 2010 r. uchwały przez NSA (sygn. I FPS 1/10), katalog dowodów możliwych do zebrania rozumiany jest bardzo szeroko.

Od 1 stycznia 2020 r., aby ujednolicić podejście pomiędzy krajami UE i zapobiec istniejącym niedoskonałościom, w krajach UE obowiązują przepisy Rozporządzenia Wykonawczego (UE) 2018/1912 z 4 grudnia 2018 r., zmieniające rozporządzenie wykonawcze (UE) nr 282/2011 w odniesieniu do niektórych zwolnień związanych z transakcjami wewnątrzwspólnotowymi[4]. Rozporządzenie 2018/1912 wskazuje na katalog dokumentów, jaki stanowi podstawę do skorzystania ze (wzruszalnego w wyjątkowych przypadkach) domniemania o wywozie towarów do innego państwa UE, a w konsekwencji – zastosowania stawki 0% VAT dla WDT.

Przed poprzednią gwiazdką w udostępnionym przez MF komunikacie pojawiła się delikatna zapowiedź, iż w zakresie WDT, dla naszych polskich organów, niewiele się zmieni.

Aktualnie, po roku pojawiają się Objaśnienia, aby wyjaśnić relację pomiędzy krajowymi a unijnymi regulacjami. W dokumencie MF oparło się dość wyraźnie na notach wyjaśniających Komisji Europejskiej dot. tzw. „Quick fixes”[5].

Dowody z Rozporządzenia

Stosownie do Objaśnień podatnik może posługiwać się dokumentami określonymi w przepisach Rozporządzenia 2018/1912, aby udokumentować wywóz towarów do innego państwa UE. Chodzi tutaj o dowody z:

  • Grupy A: dokumenty odnoszące się do wysyłki lub transportu towarów, takie jak podpisany list przewozowy CMR, konosament, faktura za towarowy przewóz lotniczy lub faktura od przewoźnika towarów; 
  • Grupy B:
    1. polisa ubezpieczeniowa w odniesieniu do wysyłki lub transportu, lub dokumenty bankowe potwierdzające zapłatę za wysyłkę lub transport;
    2. dokumenty urzędowe wydane przez organ władzy publicznej, np. notariusza, potwierdzające przybycie towarów do państwa UE przeznaczenia;
    3. poświadczenie odbioru wystawione przez prowadzącego magazyn w państwie UE przeznaczenia, potwierdzające składowanie towarów w tym państwie.

Jak wynika z objaśnień MF, sprzedawca korzysta z domniemania wysyłki towarów do innego kraju UE, jeśli dysponuje:

  • co najmniej dwoma dokumentami z grupy A lub
  • jakimkolwiek pojedynczym dowodem z grupy A oraz jakimkolwiek pojedynczym dowodem z grupy B.

Dodatkowo, gdy za transport odpowiada nabywca – dostawca musi jeszcze otrzymać oświadczenie nabywcy o sfinalizowaniu wywozu poza Polską.

W powyższych przypadkach dowody te:

  • nie mogą pozostawać ze sobą w sprzeczności (zadbanie o ich spójność jest kluczowe), oraz
  • muszą zostać wydane przez dwa różne podmioty, które są niezależne od siebie nawzajem, od sprzedawcy i od nabywcy (w myśl Objaśnień niezależność wystawców dokumentów wywozowych należy rozpatrywać w szczególności z perspektywy istnienia pomiędzy nimi powiązań – m.in. osobistych, organizacyjnych, własnościowych, finansowych lub prawnych).

Rozporządzenie a Ustawa o VAT – co ważniejsze?

Natomiast w praktyce, aby skorzystać ze stawki 0% dla WDT posiadanie dokumentacji wskazanej w przepisach unijnych nie jest konieczne. Podatnicy mogą nadal dokumentować WDT gromadząc dokumentację wskazaną w przepisach krajowych (co potwierdzają również kolejne interpretacje).

Zatem z objaśnień opublikowanych przez Ministerstwo Finansów wynika, że standardy dotyczące dokumentowania WDT, w oparciu o przepisy unijne, stanowią rozwiązania, z którego podatnicy mogą (choć nie muszą) korzystać.

Konstatacja wynikająca z Objaśnień nie jest jednak żadną nowością, a jedynie powtórzeniem informacji już znanych, wskazywanych:

  • w notach wyjaśniających: „istniejące krajowe przepisy dotyczące VAT, w których określono warunki dotyczące dowodu transportu, dające więcej swobody, niż warunki przewidziane w art. 45a RW, mogą być nadal stosowane”;
  • w komunikacie udostępnionym przez MF przed poprzednią Gwiazdką: „Niespełnienie warunków wprowadzonych ww. rozporządzeniem nie oznacza, że stawka 0% nie będzie miała zastosowania. W takiej sytuacji dostawca będzie musiał udowodnić w inny sposób, zgodnie z dotychczasowymi przepisami ustawy o VAT, że warunki zastosowania stawki 0% zostały spełnione”.

[1] Np. interpretacje z 21 stycznia 2021 r. nr 0114-KDIP1-1.4012.590.2020.2.JO, 12 stycznia 2021 r. nr 0113-KDIPT1-2.4012.706.2020.2.KW, z 13 października 2020 r. nr 0111-KDIB3-3.4012.398.2020.1.PK

[2] Dz. Urz. UE L 347 z 11.12.2006, s. 1, z późn. zm. („Dyrektywa VAT”)

[3] Dz. U. z 2020 r. poz. 106, z późn. zm. („Ustawa o VAT”)

[4] Dz. Urz. UE L z 2018 r. nr 311/10 („Rozporządzenie 2018/1912”)

[5] Noty wyjaśniające w sprawie zmian w zakresie unijnego VAT w odniesieniu do procedur magazynu typu call-off stock, transakcji łańcuchowych i zwolnień wewnątrzwspólnotowych dostaw towarów („noty wyjaśniające”)