Rzecznik generalny Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej jako: „TSUE”) w wydanej przez siebie opinii stwierdził, że dla odliczenia VAT od wydatków związanych z działalnością opodatkowaną oraz niepodlegającą opodatkowaniu, podatnicy powinni byli zastosować odpowiednią proporcję także wtedy, gdy wymóg ten nie był jeszcze zapisany wprost w ustawie[1].

Sprawa przedstawiona do rozstrzygnięcia przez TSUE dotyczyła sposobu dokonania odliczenia VAT od wydatków związanych z działalnością mieszaną poniesionych przed dniem wejścia w życie przepisów o prewspółczynniku. Związek Gmin Zagłębia Miedziowego w Polkowicach (dalej jako: „Związek Gmin”) został powołany w celu realizacji zadań własnych[2] zainteresowanych gmin, które przeniosły na niego obowiązek ustawowy m.in. z zakresu gospodarki odpadami. W związku z jego wykonywaniem, Związek Gmin pobiera opłatę, która w świetle prawa krajowego nie podlega opodatkowaniu VAT. W latach 2013–2015 świadczył on również dodatkowe usługi za wynagrodzeniem, które z punktu widzenia przepisów ustawy o VAT[3] podlegają opodatkowaniu (tj. udostępnianie i transport kontenerów). Wobec tego, powzięto wątpliwości co do prawidłowego sposobu obliczenia części podatku, podlegającego odliczeniu. Na rozstrzygnięcie tych obiekcji nie zdecydował się Wojewódzki Sąd Administracyjny (dalej jako: „WSA”) we Wrocławiu, który skierował pytanie prejudycjalne do TSUE[4].

Odnosząc się do powyższego, należy przypomnieć, iż dotychczasowa praktyka administracji podatkowej opierała się w głównej mierze na uchwale Naczelnego Sądu Administracyjnego (dalej jako: „NSA”)[5]. Sąd uznał w niej, że z uwagi na zaniechanie przez polskiego prawodawcę określenia metod i kryteriów podziału podatku naliczonego między transakcje podlegające a transakcje niepodlegające VAT, podatnik ma pełne prawo do odliczenia podatku naliczonego od takich świadczeń. Z takim podejściem stanowczo nie zgodziła się natomiast rzecznik generalna TSUE. Podkreśliła, że w jej ocenie, stosowanie takiej praktyki byłoby niezgodne z celem i podstawowymi zasadami wspólnotowego systemy VAT. Wskazała, że zastosowanie takiej wykładni prowadziłoby do tego, że podjęcie jakiejkolwiek działalność gospodarczej – nawet na bardzo małą skalę – daje podatnikowi prawo do pełnego odliczenia VAT od wydatków wykorzystywanych do czynności o charakterze publicznym, jak i czynności gospodarczych (np. automat sprzedający napoje w urzędzie miasta). Tym samym, w jej opinii, brak określenia konkretnej metody obliczania zakresu prawa do odliczenia VAT od zakupów związanych jednocześnie z działalnością opodatkowaną VAT jak i niepodlegającą opodatkowaniu nie może być postrzegany jako podstawa do twierdzenia, że z tego powodu podatnikowi przysługuje prawo do jego odliczenia w pełnej wysokości.

Inne jest natomiast stanowisko sądów administracyjnych, które są dalej związane z korzystną dla podatników uchwałą NSA. Przykładowo, w wyroku wydanym tuż po przedstawionej powyżej opinii, WSA w Poznaniu[6] orzekł, że pomimo iż orzecznictwo TSUE prezentuje nieco inne stanowisko to jednak przychyla się do stanowiska zaprezentowanego we wskaznej uchwale. Co za tym idzie, WSA powołując się na jej treść, przyznał gminie pełne prawo do odliczenia VAT z faktur zakupowych dotyczących wydatków bieżących na utrzymanie hali sportowej (wykorzystywana odpłatnie, jak i nieodpłatnie) poniesionych przed 1 stycznia 2016 r.

Wskazana opinia jest niewątpliwie niekorzystna dla samorządów. Przez wiele lat, gminy (i nie tylko) bazując na uchwale NSA, czerpały niemałe pożytki z odzyskiwanych na jej podstawie kwot VAT. Zatem, przyjęcie takiego podejścia przez Trybunał może pozbawić je możliwości uzyskania dodatkowych środków finansowych, które mogłyby być spożytkowane na kolejne inwestycje. Jednakże, pozostaje jeszcze liczyć, że TSUE przyjmie odmienne stanowisko. Podkreślić bowiem należy, że opinia rzecznika nie jest dla niego wiążąca.

[1]Opinia rzecznika generalnego TSUE Eleanor Sharpston z dnia 6 grudnia 2018 r. w sprawie C-566/17, Związek Gmin Zagłębia Miedziowego.

[2]Art. 7 ust 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, Dz. U. z 2018 r. poz. 994 z późn. zm.

[3]Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, Dz. U. z 2018 r. poz. 2174 z późn. zm.; dalej jako: „ustawa o VAT”.

[4]Postanowienie WSA we Wrocławiu z dnia 10 lipca 2017 r., sygn. I SA/Wr 123/17.

[5]Uchwała NSA z dnia 24 października 2011 r., sygn. I FPS 9/10.

[6] Wyrok WSA w Poznaniu z dnia 10 grudnia 2018 r., sygn. I SA/Po 234/17, uzasadnienie ustne dostępne na: www. j.w.konsulting.pl.