Ostatnie dni pokazały, że pandemia związana z wirusem COVID-19 nie znajduje się wcale w odwrocie, a liczba zakażeń rośnie z dnia na dzień. Choć przedstawiciele władzy zaprzeczają, aby mogło dojść do ponownego lockdown’u całej gospodarki, to pozostałe wprowadzone rozwiązania mogą również doprowadzić do istotnych zaburzeń w możliwości prowadzenia działalności gospodarczej wielu przedsiębiorców.

Na bezpośrednie wystąpienie utrudnień w możliwości prowadzenia biznesu narażone są nie tylko podmioty działające w tzw. czerwonych i żółtych strefach. Łatwo bowiem domyślić się, że ograniczenia wprowadzone w tych strefach mogą doprowadzić do trwałego lub czasowego przerwania łańcuchów dostaw lub do niewypłacalności kontrahentów działających właśnie na tych obszarach – a w konsekwencji negatywne skutki ograniczeń odczują również przedsiębiorcy prowadzący swoją działalność w regionach, które nie zostały nimi objęte.

W celu zwalczania tych negatywnych skutków, polscy przedsiębiorcy mogą skorzystać z różnych instytucji prawnych, zarówno z tych stworzonych doraźnie przez rząd w ramach różnych programów pomocowych, jak i instytucji już istniejących, takich jak ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych.

Ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych

Przepisy Ordynacji podatkowej nadały organom podatkowym możliwość udzielenia ulg w spłacie zobowiązań podatkowych. Ulgi te mogą przybrać przykładowo postać odroczenia terminu płatności podatku, rozłożenia takiej płatności na raty, czy też umorzenia w całości lub części określonej zaległości podatkowej.

Wskazać również należy, że przyznanie każdej z ulg w spłacie zobowiązań podatkowych związane jest z wystąpieniem tożsamych przesłanek – tj. (i) wystąpienia ważnego interesu podatnika lub (ii) wystąpienia interesu publicznego przemawiającego za przyznaniem ulgi. Co ważne, może dojść do sytuacji faktycznej, w której za przyznaniem określonej ulgi lub ulg będą przemawiały kumulatywnie obie przesłanki. W związku z faktem, że obie przesłanki stanowią klauzule generalne, powinny być one każdorazowo rozpatrywane odpowiednio w stosunku do danej, konkretnej sprawy podatkowej.

Jako że większość podmiotów dotkniętych bezpośrednio perturbacjami związanymi z wystąpieniem pandemii COVID-19 chce nie tylko przeprowadzić swój biznes przez sytuację kryzysową, ale również wywiązywać się ze swoich zobowiązań podatkowych, to kluczowe wydaje się zwrócenie uwagi na możliwość odroczenia terminu płatności podatku.

Z naszego doświadczenia wynika, że organy podatkowe o wiele przychylniej patrzą na możliwość odroczenia terminu płatności podatku, niż na przykład na umorzenie posiadanej przez przedsiębiorcę zaległości podatkowej. Wynika to z faktu, że ta forma ulgi nie wpływa w sposób negatywny na „wyniki” danego organu – koniec końców zobowiązanie zostanie uiszczone przez podatnika. Dla beneficjentów tego rozwiązania jest to natomiast szansa na pewnego rodzaju „złapanie oddechu”. Podatnicy mogą dokonać odpowiednich zmian w swojej działalności mających na celu wygospodarowanie potrzebnych środków do uiszczenia ciążących na nich zobowiązań, bez ryzyka egzekucji ze strony organu.

Interes publiczny uzasadniający przyznanie ulgi

Tak jak zostało wskazane powyżej, są dwie przesłanki, od których spełnienia uzależnione zostało przyznanie ulgi w postaci odroczenia terminu płatności podatku. Ważny interes podatnika zawsze ma charakter indywidualny i to podatnik wnioskując o przyznanie ulgi musi dokładnie wskazać, jakie dokładnie okoliczności przemawiają za przyznaniem mu ulgi. Choć ta przesłanka jest klauzulą generalną, to łatwo można zdekodować sytuacje, które mieszczą się w jej granicach.

Inaczej sytuacja ma się z przesłanką interesu publicznego, która to przesłanka dostarcza w praktyce wielu trudności interpretacyjnych. Warto w tym miejscu odnieść się do judykatury, przykładowo Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że „ulgi podatkowe wymienione w art. 67a § 1 O.p. nie stanowią przywileju samego w sobie. Jest to forma pomocy udzielonej przez państwo podatnikowi po to, by poprzez stosowanie zasady (egzekwowanie podatku) nie doprowadzić do skutków niepożądanych z punktu widzenia, tak społecznego, jak i indywidualnego, odnoszącego się do osoby podatnika oraz jego najbliższych, a także osób zależnych od podatnika. Chodzi zatem o to, by wskutek dochodzenia zaległości podatkowych, państwo nie poniosło w efekcie kosztów większych niż w wypadku zaniechania korzystania z tego uprawnienia”[1].

Innymi słowy, podatnik powołując się na wystąpienie przesłanki interesu publicznego powinien wykazać, że nieodroczenie terminu płatności podatku sprawi, że fiskus poniesie większy uszczerbek, niż w przypadku udzielenia ulgi. Przykładowo taka sytuacja może wystąpić w przypadku całkowitej utraty płynności finansowej przez określone przedsiębiorstwo. W takim przypadku może dość do konieczności dokonania wyboru, czy zapłacić należny podatek i ogłosić upadłość, czy nie płacić i próbować przeprowadzić proces naprawczy.

To właśnie przedsiębiorcy stojący przed takim wyborem powinni dokładnie rozważyć ewentualność skorzystania z przewidzianej w przepisach Ordynacji podatkowej możliwości odroczenia terminu płatności podatku.

Granice możliwości odraczanie terminu płatności podatku

Chcąc skorzystać z którejkolwiek z ulg w spłacie zobowiązań podatkowych przedsiębiorcy powinni dokładnie przyjrzeć się regulacjom prawnym dotyczącym pomocy publicznej. Konieczność ta wynika bezpośrednio z faktu, że ulgi te mogą być przyznawane w ramach programów pomocowych – wszystkie dostępne instrumenty pomocowe zostały wskazane na stronie UOKiK: https://www.uokik.gov.pl/covid19_a_pomoc_publiczna.php#faq3973 – lub w ramach pomocy de minimis, której udzielenie jest dozwolone przez akty prawa europejskiego.

Tak więc, chcąc skorzystać z instytucji ulg w spłacie zobowiązań podatkowych – np. wystąpić o odroczenie termin płatności podatku VAT za wrzesień 2020 r. – konieczne jest dokładnie prześledzenie dostępnego limitu pomocy, w ramach którego występować się będzie z wnioskiem do właściwego organu podatkowego.

Przedsiębiorcy, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji w wyniku wystąpienia pandemii COVID-19, mają do wyboru kilka mechanizmów prawnych, które mogą pomoc im wyjść z trudnej sytuacji. Należy jednak pamiętać, że dobrze przygotowany i udokumentowany wniosek daje dużą szansę na skorzystanie z określonej ulgi.

[1] Wyrok NSA z dnia 2 marca 2016 r., sygn. akt II FSK 2474/15