Postanowiliśmy, że niektóre z wpisów na naszym blogu poświęcimy odpowiedzialności karnej skarbowej osób odpowiedzialnych za rozliczenia podatkowe spółek. Poruszymy m.in. takie zagadnienia jak odpowiedzialność członków zarządu i konsekwencje skazania dla nich i dla spółki, najczęściej stawiane zarzuty karne skarbowe, aktualne trendy w postępowaniach. Wyjaśnimy również w jaki sposób można minimalizować ryzyko związane z KKS. Uważamy, że temat jest na czasie – w związku z rosną liczbą spraw karnych skarbowych problem może dotknąć każdego, kto odpowiada za sprawy finansowe lub podatkowe firmy.   

KKS: członek zarządu, czyli funkcja podwyższonego ryzyka

Członek zarządu nie tylko odpowiada na gruncie Ordynacji podatkowej za zobowiązania podatkowe spółki, lecz ponosi też odpowiedzialność osobistą za przestępstwa i wykroczenia skarbowe.

Wszystko za sprawą art. 9 § 3 KKS, zgodnie z którym jak sprawca odpowiada ten, kto zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi spółki. Odpowiedzialność jest więc przypisana osobie, która podejmuje decyzje w kwestiach rozliczeń podatkowych spółki.

Oprócz członków zarządu mogą to być przykładowo dyrektorzy finansowi, główni księgowi lub osoby odpowiadające w firmie za podatki. Istotny jest zakres powierzonych obowiązków i kompetencji, nie sama nazwa stanowiska.

Niemniej, to właśnie członkowie zarządu, jako osoby odpowiedzialne za prowadzenie spraw spółki, mające największą niezależność w działaniu i możliwości podejmowania decyzji, są najbardziej narażeni na to ryzyko. Zgodnie z raportem „Członkowie zarządu na celowniku organów skarbowych”, przygotowanym przez Crido Taxand i Crido Legal, który zostanie opublikowany w połowie grudnia, w 73% przypadków sprawy karne skarbowe dotyczą odpowiedzialności członków zarządu.

Za co odpowiada?

W praktyce członek zarządu może odpowiadać za nieprawidłowości w rozliczeniach podatkowych spółki takie jak np. zaniżenie zobowiązania podatkowego (lub zawyżenie zwrotu podatku),  niezłożone deklaracje, uporczywe niewpłacanie podatku, nierzetelne księgi i wiele innych.

Co do zasady czyn musi być popełniony umyślnie (co oznacza, że członek zarządu zamierzał popełnić przestępstwo lub godził się na jego popełnienie), chyba że ustawa przewiduje karalność działania nieumyślnego. W konsekwencji, nie każdy błąd w kalkulacji podatku powinien prowadzić do skazania.

Przykre konsekwencje

Jeśli dojdzie do skazania, sąd może orzec karę grzywny, pozbawienia wolności lub ograniczenia wolności. Spośród środków karnych najdotkliwszymi dla członków zarządu będą: zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej, wykonywania określonego zawodu lub zajmowania określonego stanowiska. Osoba skazana jest także wpisywana do Krajowego Rejestru Karnego, co może mieć wpływ na funkcjonowanie samej spółki (więcej na ten temat w kolejnym wpisie).

Jak zmniejszyć ryzyko?

Przed odpowiedzialnością karną skarbową nie uchroni żadne ubezpieczenie, więc lepiej zadbać o porządek w rozliczeniach podatkowych oraz odpowiednie procedury wewnętrzne.

Pomogą m.in. jasny podział zakresów odpowiedzialności pomiędzy poszczególnymi członkami zarządu, przypisanie kompetencji i obowiązków poszczególnym pracownikom, procedury działania w ramach działów finansowych. Dokumenty te powinny mieć formę pisemną, aby móc służyć jako dowód w ewentualnym postępowaniu karnym skarbowym.

Równocześnie, nie bez znaczenia jest kontakt z doradcą podatkowym i pozyskiwanie jego opinii  w przypadku bardziej kontrowersyjnych zagadnień, także – last but not least – regularne przeglądy podatkowe. W przypadku wykrycia nieprawidłowości w rozliczeniach podatkowych jeszcze zanim organ powziął o nich informacje, można złożyć do organów pismo ujawniające ww. nieprawidłowości (tzw. czynny żal) wraz z korektą deklaracji lub dopełnieniem uchybionej czynności. Skutecznie złożony czynny żal uchroni przed odpowiedzialnością karną skarbową.

Większe transakcje oraz zagadnienia o charakterze systemowym warto zabezpieczać przy pomocy indywidualnych interpretacji podatkowych. Uchronią one podatnika w szczególności przed zmianami w linii interpretacyjnej przez organy podatkowe i sądy.

Problematyka ryzyka karnego skarbowego jest o tyle specyficzna, że dotyczy ono konkretnych osób; w interesie spółki (mierzonym maksymalizacją jej wartości) może być podjęcie pewnych działań zmierzających do minimalizacji zobowiązań podatkowych.  Nie zawsze będzie to iść w parze z interesem osób odpowiedzialnych za podatki spółki; uwzględnienie perspektywy tych osób będzie jednym z kluczowych wyzwań, z jakimi będzie trzeba się mierzyć w nowym, bardziej wymagającym środowisku podatkowym, z jakim będziemy mieć z pewnością do czynienia w najbliższych latach.

Interesuje Cię ten temat? Skontaktuj się z autorem artykułu.