Krajowe regulacje wskazujące, że przy dostawie nieruchomości dokonywanej w trybie egzekucji na komornika sądowego prowadzącego tę egzekucję zostaje nałożony obowiązek obliczenia, pobrania i wpłacenia należnego VAT nie naruszają przepisów dyrektywy Rady 2006/112/WE z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej. Również zasada, że komornik ponosi odpowiedzialność za niewykonanie tego obowiązku całym swoim majątkiem jest zgodne z prawem UE, ale pod warunkiem, że działanie komornika nie zostaje uniemożliwione przez podmiot trzeci, na który komornik nie ma żadnego wpływu – wyjaśniła w wydanej opinii Juliane Kokott, rzecznik generalna Trybunału Sprawiedliwości UE (sprawa C-499/13 Marian Macikowski).

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej ma odpowiedzieć na pytanie, czy jest zgodny z prawem wspólnotowym jest art. 18 ustawy o VAT w zakresie, w jakim obarcza odpowiedzialnością komornika jako płatnika VAT za zapłatę podatku od sprzedaży nieruchomości w ramach postępowania egzekucyjnego. Jeśli komornik tych obowiązków nie wykona ponosi odpowiedzialność całym swoim majątkiem.

Sprawa w Trybunale dotyczy komornika sądowego Mariana Macikowskiego, który w lutym 2007 r. w ramach postępowania egzekucyjnego przeprowadził sprzedaż egzekucyjną nieruchomości należącej do przedsiębiorstwa. Cena przybicia wynosiła ponad 1,4 mln zł, a nabywcy zapłacili ją w całości na rachunek sądu.

Potem komornik opracował plan podziału sumy, w którym wskazał ponad 256 tys. zł jako VAT należny od ceny sprzedaży nieruchomości. W związku z tym wystąpił do sądu rejonowego o przekazanie na jego rachunek tej kwoty, aby jako płatnik mógł wpłacić ją do urzędu skarbowego. Sąd rejonowy przekazał mu pieniądze, ale dopiero po uprawomocnieniu się planu podziału. W rezultacie komornik wystawił fakturę dokumentującą sprzedaż 31 sierpnia 2009 r. Dwa dni później o zapłacie podatku poinformował urząd skarbowy.

Ale w czerwcu 2009 r. naczelnik urzędu skarbowego wydał decyzję o odpowiedzialności komornika – jako płatnika VAT – za niewpłacenie podatku od sprzedaży nieruchomości. Organ uznał, że komornik miał obowiązek wystawić fakturę i zapłacić VAT w 2007 r.

Marian Macikowski odwołał się od tej decyzji. W odwołaniu podkreślił, że nie miał ponad 256 tys. zł na zapłatę VAT, bo pieniądze ze sprzedaży nieruchomości znajdowały się na rachunku sądu. Do czasu zatwierdzenia planu podziału nie mógł wpłacić takiej kwoty VAT na konto fiskusa.

Spór trafił do NSA, który zadał pytania prejudycjalne Trybunałowi UE. Wyrok Trybunału poprzedza opinia rzecznika generalnego.

Rzecznik generalna podkreśliła, że nałożenie na komornika obowiązku obliczenia, pobrania i wpłacenia należnego VAT i obciążenie go odpowiedzialnością za niewykonanie tego wymogu jest zgodne z dyrektywą VAT. Ale pod warunkiem, że nie zostaje to uniemożliwione komornikowi poprzez działanie podmiotu trzeciego, na które komornik nie ma żadnego wpływu. Zatem jeśli niewykonanie jego obowiązków jako płatnika podatku zostało spowodowane działaniem osoby trzeciej, to nie powinien on ponosić takiej odpowiedzialności.