Polskie przedsiębiorstwa, instytuty badawcze, uczelnie, czy jednostki samorządu terytorialnego z chęcią wykorzystują różnego rodzaju dofinansowanie w postaci dotacji, subwencji lub dopłat o podobnym charakterze (dalej jako: „dotacje” lub „dofinansowanie”). Dofinansowania przyznawane są w ramach dostępnych programów pomocowych zarówno krajowych[1], jak i unijnych[2] na realizację prowadzonych projektów. Otrzymane dofinansowania dają wiele możliwości, przysparzają jednak również obowiązków, jak np. konieczność ich rozliczenia na gruncie ustawy o VAT. Opodatkowanie VAT dotacji nie jest natomiast sprawą oczywistą i implikuje liczne spory między podatnikami, a organami podatkowymi. Co więcej, niejednokrotnie mają one swoją kontynuację przed sądami administracyjnymi, co jednoznacznie dowodzi, że nie mamy do czynienia z prostym i jednoznacznie uregulowanym zagadnieniem.

Co mówią przepisy?

Zgodnie z ustawą o VAT, tylko dotacja mająca bezpośredni wpływ na cenę oferowanych towarów lub usług podlega opodatkowaniu VAT przez podmiot, który ją otrzymuje. Jeśli natomiast dofinansowanie, choć związane z działalnością gospodarczą, nie znajduje przełożenia na ustaloną cenę towarów lub usług, bądź ewentualny związek ma jedynie charakter ogólny, wówczas pozostaje ono poza zakresem analizowanego podatku. Nieostre pojęcie użyte w tym zakresie przez ustawodawcę stwarza jednak problemy podczas analizy, który z otrzymanych strumieni pieniężnych ma wpływ na tyle bezpośredni na cenę towaru / usługi, aby został opodatkowany VAT.

Organy podatkowe twierdzą swoje…

Jak łatwo się domyślić, fiskus zazwyczaj uparcie doszukuje się bezpośredniego związku dotacji z ceną oferowanych towarów lub usług, w konsekwencji czego w wydawanych interpretacjach indywidualnych organy podatkowe za konieczne uznają włączenie kwoty dofinansowania do podstawy opodatkowania VAT.

… a wojewódzkie sądy administracyjne swoje

Powyższe podejście organów podatkowych nie zawsze spotyka się ze zrozumieniem podatników, którzy stosunkowo często składają skargi na otrzymywane interpretacje indywidualne do wojewódzkich sądów administracyjnych (dalej: „WSA”). Na podstawie analizy orzecznictwa wydaje się, że sądy patrzą na sporne sprawy nieco szerzej i poddają analizie końcowe efekty realizowanego projektu, który został dofinansowany, analizując związek dotacji z oferowanym towarem / usługą, a czasem nawet samo istnienie takiej usługi (o której funkcjonowaniu bezrefleksyjnie wręcz przesądzają organy podatkowe na wcześniejszym etapie postępowania) oraz końcowy wpływ na jej cenę. W efekcie powyższego, WSA nierzadko uchylają zaskarżane interpretacje indywidualne, przyznając rację podatnikom i przesądzając o braku konieczności opodatkowania VAT dotacji. Fiskus jednak, nie godząc się z orzeczeniami WSA i wciąż pewny swych racji, kieruje sprawy do rozpatrzenia przez Naczelny Sąd Administracyjny (dalej: „NSA”). Wszystkie zainteresowane strony, pokładając nadzieje w wyroku NSA, oczekują na rozstrzygnięcie, upatrując w nim szansy na wskazanie właściwego kierunku w zakresie określenia kiedy dotacja ma bezpośredni wpływ na cenę towaru / usługi i czy w ogóle wskazana usługa istnieje oraz jak należy traktować tego rodzaju środki pieniężne na gruncie ustawy o VAT.

Światełko w tunelu? – orzeczenia NSA

Pojawiające się orzeczenia NSA przychylne są poglądom podatników. W wyroku z dnia 15 listopada 2018 r., sygn. I FSK 1947/16, NSA orzekł, że otrzymana dotacja na realizację projektu nie wchodzi do podstawy opodatkowania VAT, przyznając w pełni rację argumentacji WSA oraz krytykując organ podatkowy za pomijanie kluczowych dla rozstrzygnięcia sporu faktów, które ewidentnie wskazują na brak bezpośredniego związku dofinansowania, a wartością realizowanych usług.

Inne niedawne rozstrzygnięcie NSA z dnia 13 lutego 2019 r., sygn. I FSK 593/17[3], również stanowi, iż otrzymane przez podatnika dofinansowanie nie powinno podlegać opodatkowaniu VAT. Co istotne, w wyroku tym sąd zwraca uwagę, iż konieczna dla poprawnego zaklasyfikowania dofinansowania na gruncie ustawy o VAT jest ocena, czy w sprawie dochodzi do świadczenia jakiejkolwiek usługi. NSA zauważa, że właśnie ta kwestia jest kluczową dla określenia, czy otrzymana dotacja powinna zostać włączona do podstawy opodatkowania VAT, a nie badanie, czy dochodzi / nie dochodzi do bezpośredniego wpływu na cenę oferowanych usług. Wykluczenie istnienia usługi skutkowałoby bowiem automatyczną odpowiedzią w zakresie określenia charakteru dotacji i w dalszej kolejności wskazania skutków na gruncie ustawy o VAT.

Wskazane przykłady pozytywnych dla podatników wyroków NSA oraz udzielane w nich wskazówki w zakresie tego, jakie zagadnienia należy brać pod uwagę dla rozstrzygnięcia, czy dane dofinansowanie powinno zostać opodatkowane VAT można uznać za powiew optymizmu w kontekście analizowanego zagadnienia. Wskazane byłoby, aby organy podatkowe zaczęły podążać  wyznaczonymi przez NSA ścieżkami analizy. Tym samym przerwana zostałaby tendencja do niemalże każdorazowego kojarzenia dotacji z bezpośrednim wpływem na cenę towarów / usług lub istnieniem usługi.

Mogłaby to być bardzo istotna informacja dla podatników, którzy starają się o dofinansowanie prowadzonej działalności. Dowodzi ona bowiem, że w zakresie otrzymywanych dotacji należy przeanalizować szczegółowo wszelkie towarzyszące im okoliczności, umowy, porozumienia, planowane efekty realizacji dotowanych prac itp. celem określenia obowiązków podatkowych na gruncie VAT. Trudno oprzeć się wrażeniu, iż dotychczas organy podatkowe nie zawsze hołdowały tej tezie…

Powyższe rozważania, równie istotne i budzące wątpliwości, występują w działalności konsorcjów, które nader często obok problemów w zakresie określenia konieczności lub jej braku rozliczenia VAT od otrzymanych dotacji, identyfikują także trudności w kwestii dotyczącej prawidłowego sposobu dokumentowania pozyskanych środków pieniężnych czy kalkulacji podstawy opodatkowania VAT. Temat ten jest jednak na tyle obszerny, iż będzie w najbliższym czasie przedmiotem odrębnego artykułu.

W przypadku jakichkolwiek wątpliwości związanych z ustaleniem przez Państwa strategii związanej z opodatkowaniem VAT pozyskanych środków pieniężnych służymy pomocą.

[1] Np. dofinansowania z Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, Regionalnych Programów Operacyjnych i in.

[2] Np. dofinansowania z europejskich funduszy: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Spójności i in.

[3] Artykuł przygotowany na podstawie zewnętrznego opracowania ustnego uzasadnienia. Zastrzegamy, że uzasadnienie pisemne może się niekiedy różnić.